Azië

Civis Mundi Digitaal #141

door Jan de Boer

Birma – vrijwel een satellietstaat van China – dat veel in het land heeft geïnvesteerd en graag de hand legt op de voorraden hout, gas en jade – is niet alleen een dictatuur waar bijna 20.000 politieke gevangenen opgesloten zitten en voor het merendeel gemarteld worden. Het is ook een « land van licht, van kunst, van levende legenden, van hervonden rust die grenst aan sereniteit ». Dat valt te lezen op de site van het in culturele reizen gespecialiseerde reisbureau Clio in Parijs, dat in januari 2024 een verblijf in het land organiseert. Op het programma: een bezoek aan Pagan en zijn « 10.000 pagodes » of een boottocht op de rivier Irrawaddy.

Bijna drie jaar na de militaire staatsgreep op 1 februari 2021, die de regering van Aung San Suu Kyi omverwierp, probeert de junta in haar zoektocht naar buitenlandse deviezen toeristen uit de hele wereld te verleiden om naar Birma te komen. In het fiscale jaar 2022-2023, dat in maart eindigt, heeft het land bijna 370.000 toeristische visa uitgegeven, 187% meer dan het voorafgaande jaar. De bezoekers kwamen voor het merendeel uit China, Rusland, India en het Midden-Oosten: landen die het niet zo nauw nemen met mensenrechten.

Tijdens de IFTM-Top Resa beurs, bestemd voor toerismeprofessionals en begin oktober georganiseerd in Parijs, hebben de reisbureaus in het paviljoen van Thailand – er was geen Birmaanse stand – heel discreet Birma gepromoot. In de sociale media publiceerde de Franse federatie « Les Entreprises du voyage » foto’s van het land, maar verwijderde ze al gauw zonder uitleg te geven. U mag raden waarom…

De Franse NGO « Info Birmanie » maakt zich ongerust over deze promotie, « die de situatie in het land normaliseert door de militaire junta te legitimeren, » laat de coördinatrice, Johanna Chardonnieras, weten. Zij stikte haast van woede bij het lezen van een artikel in het dagblad Le Figaro getiteld: « Wanneer Birma bezoeken? Weer, klimaat… de beste periodes per regio ».

De NGO heeft toen de « Raad van journalistieke deontologie en bemiddeling » in de arm genomen om een « declinatie van de publicitaire propaganda aan de kaak te stellen die de militaire junta op dit moment gebruikt door een land van strijd en bloed tot een toeristische bestemming te maken ». De aanklacht werd uiteindelijk ongegrond verklaard en het dagblad voegde een paragraaf over de staatsgreep toe, met de boodschap dat elke reis naar Birma werd « afgeraden ».

Deze toeristische « manna » stelt Birma in staat buitenlandse deviezen te verkrijgen, met name voor de aankoop van militaire uitrusting en een het bestrijden van de opstand van gewapende etnische groepen, waarvan sommige zich meester gemaakt hebben van gebieden in de Shan op de grens met China. De steeds vaker voorkomende toevlucht door de junta tot jachtvliegtuigen en gevechtshelikopters – de Verenigde Naties telden 687 bombardementen tussen april 2022 en juli 2023 – maakt het noodzakelijk om zware wapens aan te schaffen die alleen in het buitenland te vinden zijn.

De junta « is afhankelijk van buitenlandse deviezen om militair materieel, vliegtuigbrandstof en onderhoudsdiensten te verkrijgen, » schreef de Hoge Commissaris van de Verenigde Naties voor de mensenrechten in een in september gepubliceerd rapport. Hun bronnen zijn opgedroogd sinds in juni twee Birmaanse banken, Myanma Foreign Trade Bank en Myanma Investment and Commercial Bank, onder Amerikaanse sancties zijn gesteld. Sinds deze zomer moeten in het buitenland werkende Birmanen hun belastingen in buitenlandse valuta betalen.

Aan het begin van dit jaar herinnerde Info Birmanie het reisbureau Clio eraan dat « Birma geen toeristische bestemming is, maar een land in oorlog » met « bijna 60.000 door de junta in brand gestoken huizen », « met vliegtuigaanvallen op scholen en ziekenhuizen » en « 1,6 miljoen binnenlandse vluchtelingen ». « Het reisbureau informeert zijn klanten niet eens over het gevaar dat zij in dit land lopen » stelt Johanna Chardonnieras verontwaardigd.

Het reisbureau Clio wuift deze kritiek weg: « De Birmaanse autoriteiten nemen echt niet het risico ons bezoekmogelijkheden op gevaarlijke plekken te geven. Op de schaal van het land is ons geld niet meer dan druppel water en wij werken alleen maar met hotels en gidsen die wij kennen en die geen enkele band met de junta hebben. »

De situatie in het land staat in fel contrast tot de beweringen van het reisbureau. Thomas Andrews, de speciale rapporteur over Birma bij de Verenigde Naties, berichtte dit jaar: « De strijdkrachten van de junta hebben de luchtaanvallen op burgerdoelen geïntensifieerd, gevolgd door een campagne brandstichting in dorpen en steden die verdacht worden van banden met oppositiegroepen. » Hij onthulde « een toename van bloedbaden, onthoofdingen, martelingen, seksueel geweld en verkrachtingen, dwangarbeid, het gebruik van menselijke schilden, zonder dat de daders worden vervolgd ». In zijn rapport van 12 oktober roept hij op tot verzwaring van de economische sancties, en een embargo op wapens, vliegtuigbrandstof en technologieën met een « dubbel doel »: burgerlijk en militair.

Nee, Birma, ook wel Myanmar genoemd, is geen prettig land om als toerist heen te gaan. Maar bezoekers die lak hebben aan mensenrechten kunnen gerust zijn: de muren van de gevangenissen zijn dik, zodat men de doodskreten van gemartelde gevangenen niet hoort…

Geschreven in december 2023