Kerkelijke frustratie en religieuze vernieuwing als eigentijdse paradox

Civis Mundi Digitaal #29

door Hans Feddema

Priester Jozef Wissink heeft met 93 prominente katholieken uit aartsbisdom ‘Utrecht’ zich in een petitie en later rechtstreeks tot de paus gekeerd tegen het beleid van kardinaal Eijk om binnen 13 jaar ruim 90% der kath. kerken  (c.a. 280 van de 300) in dat grote bisdom te sluiten. Vooral oudere gelovigen in kleine dorpen voelen zich hierdoor gedupeerd. De bekende priester Antoine Bodar kiest in een Volkskrant- interview partij voor het beleid van Eijk. Waarom toch de publiciteit gezocht en het conflict met Eijk niet binnenskamers gehouden, is wat hij Wissink c.s. verwijt. Dat die te sluiten kerken nog ‘levensvatbaar’ zijn, vindt Bodar onzin :’We zien toch allen, dat de kerk in Nederland achteruit holt’. Sociologisch is er die trend, maar mijn begrip houdt op, als hij neerbuigend cynisch  toevoegt: ‘Het is tamelijk belachelijk om in Nederland nog te geloven. Nederlanders hebben God niet meer nodig’. Voor die godloze Nederlanders, die hij ‘rijk en te dik’ noemt, vormen kerstnachten een uitzondering, zegt hij. Kerken zouden dan overvol zijn. We hebben kortom in zijn optiek ‘God niet meer nodig’, omdat we niet meer ter kerke gaan. Hoe bedenk je het?

Instituten en gebouwen kunnen hun waarde hebben, maar zijn niet een conditio qua non, zeker niet voor de sterk opkomende (postmoderne) spiritualiteit, neo-gnosis en mystiek. Mensen worden autonomer en kunnen immers, individueel of ook in/via huiskamerbijeenkomsten een directe relatie en verbondenheid met het Mysterie hebben. En zo als individu bezield leven vanuit Godsbewustzijn. Ervaren of beleven scoren de laatste decennia hoger dan (leerstellig/institutioneel) geloven. Er is echter ook sprake van een al of niet tijdelijke (rechtse) verkramping, mede door angst als gevolg van crisis en oorlogsdreiging, iets wat tevens mede leidt tot desoriëntatie en verlies van de ziel bij de moderne mens. Angst blokkeert liefde. Maar onderzoeken van het Soc. Cult. Planbureau wijzen vooral (ook) op een shift van traditioneel denken naar authentieke religiositeit, inclusief een meer leven vanuit de ziel en ook een shift naar leven vanuit waarden en bewustzijn. Nederlanders verwijten, dat ze het ’belachelijk’ vinden om ‘nog te geloven’, zoals Bodar doet, lijkt dan ook projectie van op zich begrijpelijke (kerkelijke) frustratie. Ik zie juist een onderstroom van innerlijke kracht, positieve energie, ja uitingen van bruisend leven en (religieuze) vernieuwing.

* dr. Hans Feddema is antropoloog, publicist, columnist en initiatiefnemer Filosofisch .Café Leiden