Jaarverslag 2014, Leerstoel Filosofie van de geneeskunde en de maakbaarheid van de mens

Civis Mundi Digitaal #29

door Maartje Schermer

Namens de Stichting Civis Mundi gevestigd aan het ErasmusMC

Leerstoelhouder: prof dr Maartje Schermer

 

 

Algemeen overzicht

Vanuit de leerstoel zijn dit jaar veel activiteiten ontplooid op het gebied van onderzoek, onderwijs en maatschappelijke bijdrage, zowel op nationaal als internationaal niveau. 

 

Onderzoek

Het project Predictive value of testing for multiple genetic variants in multifactorial diseases:

Implications for the discourse on ethical, legal and societal issues, gefinancierd door het Center for Society and Genomics is dit jaar succesvol afgesloten met de promotie van Mw Eline Bunnik (20-6-2014). 

 

Het project Our brain as capital? The ethical desirability of moral enhancement , gefinancierd door NWO, en uitgevoerd in samenwerking met het Bioethics Institute van de Universiteit Gent (België), loopt goed. Drs. Jona Specker werkt als promovenda op dit project. Dit jaar zijn twee artikelen verschenen, over respectievelijk definities van moral enhancement en een overzicht van argumenten die gebruikt worden in het debat. Een derde artikel ligt voor ter revisie. drs Specker heeft op het jaarlijkse internationale congres van de OZSW een presentatie over het project gehouden. 

 

Op het ZonMw project getiteld  Screening, health checks and the reassurance industry werken drsYrrah Stol als promovenda en dr. Eva Asscher (part time) als postdoc. Een artikel op basis van onderzoek uit dit project is aangeboden bij Public Health Ethics en ligt momenteel voor ter revisie. Drs Stol heeft presentaties gehouden over het onderzoek op de jaarlijkse internationale OZSW conferentie en op het congres van de European Society for Philosophy Medicine and Health Care (ESPMH)  in Debrecen, Hongarije.

 

Het door ZonMw gefinancierde onderzoeksproject naar ethische aspecten van puberteitssuppressie bij kinderen met genderdysforie, in samenwerking met de Universiteit Leiden (dr. Martine de Vries) nadert inmiddels zijn voltooiing. Een gezamenlijk artikel ligt ter review voor en aan een tweede artikel, over de filosofische aspecten van het concept genderdysforie, wordt gewerkt.

 

Dit jaar heeft drs Ion Arrieta, van de University of Basque Country, 3 maanden als gastonderzoeker bij de leerstoelhouder gewerkt aan zijn proefschrift over autonomie in de gezondheidszorg. (april-juni 2014)

 

Naast het werk aan deze lopende onderzoeksprojecten heeft de leerstoelhouder gewerkt aan bijdragen voor diverse internationale handboeken en bundels op het terrein van o.a.  neuroethiek en cognitieve enhancement.

 

De leerstoelhouder heeft dit jaar diverse buitenlandse congressen en wetenschappelijke workshops bezocht. Onder andere werd op uitnodiging een lezing gegeven in Geneve bij een workshop van The Human Brain project, en aan het Philosophy Department in Seattle (VS) op een workshop over breinstimulatie. Daarnaast werd een kort werkbezoek gebracht aan de national Core for Neuroethics in Vancouver. Internationale contacten zijn hierdoor gelegd of  versterkt met o.a. prof dr Bettina Schone Seifert Bioethics Institute in Münster, dr Hans-Joerg Ehni, Institute for Bioethics and History of Medicine, Tübingen, dr Peter Reiner, National Core for Neuroethics, Vancouver (Canada) en dr. Eric Racine, Neuroethics Research Unit, IRCM, Montreal (Canada), dr Jennifer Chandler, Ottatwa (Canada) .

 

Acquisitie

De leerstoel gaat komend jaar een bijdrage leveren (met een omvang van ca 0,4 fte post-doc formatie) aan een groot Europees project over vroege opsporing van dementie (EPAD), in samenwerking met het Radboud UMC Nijmegen.

 

Een onderzoeksaanvraag die werd voorbereid voor het programma Maatschappelijk

Verantwoord Innoveren van NWO is helaas afgeketst op de vereiste financiële bijdrage

(‘matching’) vanuit de industrie. Er is een start gemaakt met een nieuwe aanvraag in het kader van het programma Human Capital – 21st century skills (NWO). Ook hier is matching vanuit de industrie vereist. Deze ontwikkeling binnen de onderzoeksfinanciering – steeds vaker wordt matching gevraagd - zijn zorgelijk te noemen voor het type onderzoek dat vanuit de leerstoel wordt gedaan. Onafhankelijkheid is bij ethiek onderzoek uiteraard een belangrijk punt, en die komt door deze matchings-eisen in de knel. Bovendien is ook de toenemende nadruk op direct maatschappelijk nut  – veelal vertaald als economisch nut –  voor onderzoek dat vooral (filosofische en ethische) reflectie beoogt, problematisch. 

 

Onderwijs

Binnen het basiscurriculum geneeskunde wordt een bijdrage geleverd in de vorm van hoorcolleges Filosofie van de geneeskunde, colleges en werkgroepen Medische ethiek, en argumentatie- en schrijf-onderwijs binnen de lijn Academische Vorming. Daarnaast is de leerstoelhouder voorzitter van de subcommissie beroepsgebonden- en algemene academische vorming, van de stuugroep Academische Vorming. De leerstoelhouder heeft een belangrijk aandeel in coördinatie en verzorging van een Minor Ethiek in de gezondheidszorg die open staat voor 3e jaarsstudenten van alle studierichtingen. Dit jaar namen daaraan 20 studenten deel; de Minor is voor het tweede jaar op rij als één na beste minor van het ErasmusMC uit de bus gekomen (met een cijfer van 9,3).  

 

De leerstoel levert daarnaast bijdrages aan de opleiding voor Arts voor verstandelijk gehandicapten, Huisartsen, Klinisch fysici in opleiding, Nanobiologie, en komend jaar ook aan de opleiding Klinische Technologie. Daarnaast is onderwijs verzorgd voor de Landelijke Onderzoekschool Wijsbegeerte - o.a. in de vorm van het geven van dagdeel over Human Enhancement in de AIO cursus en organiseren van werkgroepbijeenkomsten voor promovendi - en voor de landelijke opleiding voor Neurochirurgen.

Tenslotte is momenteel één masterstudenten geneeskunde bezig met een afstudeer-onderzoek bij de leerstoelhouder, en wordt een tweede onderzoek voorbereid, in samenwerking met Dr. Eric Racine uit Montreal.

 

Bestuurlijke taken

Wegens een sabbatical van afdelingshoofd prof dr Inez de Beaufort, heeft de leerstoelhouder haar taken op het gebied van bestuur en beheer van de afdeling Medische Ethiek en Filosofie waargenomen van maart tot en met juli 2014. 

 

De leerstoelhouder was voorzitter van de commissie Tussentijdse Beoordeling Opleidingsevaluatie van de bachelor, ErasmusMC.

 

Maatschappelijke bijdrage

De Vereniging voor Filosofie en Geneeskunde, waar de leerstoelhouder voorzitter van is, heeft dit jaar op 15 november een succesvol en goed bezocht (ca. 100 deelnemers) congres georganiseerd over de (wetenschaps)filosofische aspecten van evidence based medicine, onder de titel: Hoe evident is de evidentie?

 

De leerstoelhouder participeert in de Gezondheidsraad, als  vice-voorzitter van de Beraadsgroep Ethiek en Recht.

 

Tijdens de Nacht van de Filosofie heeft de leerstoelhouder deelgenomen aan de live uitzending van Het Filosofisch Kwintet (omroep Human). Voor overige populariserende publicaties en publieksoptredens zie onder.

 

 

 

Output

 

Wetenschappelijke publicaties: 

Asscher ECA, Schermer M. Wish-Fulfilling Medicine in Practice: The Opinions and Arguments of Lay People. Journal of Medical Ethics. 2014;40(12):837-41 

 

Bunnik EM, Janssens ACJW, Schermer MHN. Personal Utility in Genomic Testing: Is There Such a Thing? Journal of Medical Ethics. 2014.online first

 

Bunnik EM, Janssens ACJW, Schermer MHN. Informed Consent in Direct-to-Consumer Personal Genome Testing: The Outline of a Model between Specific and Generic Consent.  Bioethics. 2014;28(7):343-51

 

Bunnik EM, Schermer MHN, Janssens ACJW. Naming and Framing in Genomic Testing. 

Trends in Molecular Medicine. 2014;20(2):63-5

 

Raus K, Focquaert F, Schermer M, Specker J, Sterckx S. On Defining Moral Enhancement: A Clarificatory Taxonomy. Neuroethics. 2014;7(3):263-73

 

Schermer M. The Cyborg-Fear: How Conceptual Dualisms Shape Our Self-Understanding.  AJOB Neuroscience. 2014;5(4):56-7

 

Specker J, Foquaert F, Raus K, Sterckx S, Schermer M, The ethical desirability of moral bioenhancement: a review of reasons BMC Medical Ethics. 2014;15(1): 67-

 

Schermer M, De mens in de transformerende geneeskunde: werk in uitvoering.  Tijdschrift voor Gezondheidszorg en Ethiek TGE 24 (2014) 1: 8-13  

 

Schermer M, Medicalisering van crimineel gedrag, vloek of zegen?  Filosofie en Praktijk 35 (2014) 3: 23-34 

 

Asscher ECA, Schermer MHN. Wish-Fulfilling Medicine: Have Physicians Become Salesmen? Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. 2014(23):1406-12

 

Schermer, M.  Ethics of pharmacological mood enhancement. 

In: Clausen J, Levy N (eds) Handbook of Neuroethics. Springer 2014 pp 1178-1190

 

Schermer M, Telling the truth: the ethics of deception and white lies in dementia care.

 In: Foster C, Herring J and Doron I (eds) The law and ethics of dementia,

Hart Publishers, Oxford 2014. Pp

 

Keulartz J, Schermer M,  A pragmatist approach to the governance of vulnerability. 

In: Hommel A, Mesman J, Bijker WE (eds) Vulnerability in technological cultures. MIT Press, Cambridge MA, 2014, pp 285-304

 

Overige publicaties 

Schermer, M, Is ouderdom een ‘ongeneeslijke ziekte’? Civis Mundi 10-3-2014

 

Schermer M,Hoe biotechnologie weer meer in dienst te stellen van het publieke belang tegenover de opkomst van een strikt geïndividualiseerde geneeskunde? Bespreking van Donna Dickinson’s Me medicine vs we medicine. Civis Mundi 8-10-2014

 

 

Schermer M. Commentaar bij casus: Hij erin, ik eruit. In: Hertogh C, Hendriks A, Verkerk M

(eds) Ethische dilemma’s in de ouderengeneeskunde. Assen: Van Gorcum, 2014: 67

 

Schermer M. Commentaar bij casus:’Seksueel ongepast gedrag’ In: Hertogh C, Hendriks A, Verkerk M (eds) Ethische dilemma’s in de ouderengeneeskunde. Assen:Van Gorcum 2014:87

 

 

Lezingen en presentaties (invited)

Ethische en filosofische kwesties rond DBS.

Nederlandse Vereniging voor Neurochirurgische Assistenten

Amsterdam 20 november 2014

 

To what extent should patient have control over their neural stimulation device?

Roundtable Ethical and policy aspects of do-it-yourself neural stimulation University of Washington, dept Philosophy, Seattle, USA, 24 Oct 2014

 

Cognitive enhancement in the Netherlands: empirical and ethical perspectives

Seminar National Core for Neuroethics

Vancouver, Canada, 23 October 2014

 

What is ‘health’ in health promotion technologies?

Workshop Autonomous agency, health promotion and technology design

Utrecht University, 12 September 2014

 

De publieke rol van de filosofie. 

Discussiebijeenkomst Onderzoeksschool Wijsbegeerte.

Utrecht, 25 juni 2014

 

Neuroscience, identity and ethics: reflections on the HBP

Conference Neuroethics and the Human Brain Project

Geneva, 25 March 2014

 

Ethical issues regarding Deep Brain Stimulation

Masterclass for Honours Course Raboud University

Nijmegen, 10 March 2014

 

Beyond medicine- ethics of whish-fulfilling medicine and human enhancement

Epidemiology Seminar

ErasmusMC, Rotterdam, 27 Januari 2014

 

Ethische kwesties rond DBS

Symposium Diepe hersenstimulatie en het recht: kansen en risico’s AMC/WODC/TLS,  Amsterdam, 16 Januari 2014

 

 

Lidmaatschappen en bestuur en organisatie 

  • Vice voorzitter vaste Beraadsgroep Ethiek en Recht, Gezondheidsraad 
  • Lid Commissie Medisch Ethische Vraagstukken ErasmusMC
  • Voorzitter Nederlandse Vereniging voor Filosofie en Geneeskunde
  • Coördinator werkgroep Ethiek en gezondheid van de Onderzoekschool Wijsbegeerte (OZSW) 
  • Voorzitter Commissie Tussentijdse Evaluatie Onderwijs (TOE) bachelorfase ErasmusMC (nov-dec 2014)
  • Associate member Center for the study of Bioethics, University of Belgrade, Serbia
  • Lid stuurgroep Academische Vorming / voorzitter werkgroep Academische Ontwikkeling ErasmusMC
  • Mentor binnen mentoringprogramma ErasmusMC

 

 

Promotiecommissies

  • Promotor E. Bunnik,  Up close and personal. Ethical issues in genomic testing.  ErasmusMC, 10-6-2014
  • Lid grote commissie A. Ediati, Disorders of sex development in Indonesia. ErasmusMC,  15-1-2014
  • Lid grote commissie R.Hofman,  Girls’ and parents’ decision-making about HPV vaccination uptake. ErasmusMC  4-11-2014

 

Onderzoeksbegeleidingscommissies

  • Lid begeleidingscommissie ZonMW project ‘Ethical dilemmas in self-management support’ (BMG, EUR)  (2012-
  • Lid begeleidingscommissie onderzoeksproject ‘Telezorg in de verpleegkundige praktijk’ (AMC) (2013-
  • Lid begeleidingscommissie ZonMW project ‘Early prevention of antisocial behavior:

Towards a normative framework’ (UMC Maastricht) (2013-

 

Deelname congressen en trainingen

  • ESPMH conference Bioethics and Bio-politics,Debrecen, Hongarije, 27-30 augustus 2014
  • OZSW Annual Conference, Nijmegen, 7-8 november 2014
  • De schaduw van de macht. (leiderschapstraining) 17-11-2014
  • Alumnidag FCD programma (leiderschapstraining) 30-10-2014

 

 

Media en publieksoptredens

Botox voor het brein? Ethiek en smart drugs. Science cafe Nijmegen, 10 maart 2014

 

Het Filosofisch Kwintet, omroep HUMAN, live uitgezonden tijdens de Nacht van de Filosofie

(19-4-2014). http://www.npo.nl/human-g8-het-filosofisch-kwintet-2014/19-042014/VPWON_1220414

 

Maak technologie de zorg menselijker? Interview. Het Vermoeden, nr 9, 2014, pp47-48