Nieuw verslag van corruptie in twee Nederlandse kranten

Civis Mundi Digitaal #31

door Michel van Hulten

Aan het slot van mijn Civis Mundi-artikel (#26, 20 augustus 2014, Corruptie, week 23, juni 2014, krantenberichten in NRC Handelsblad en de Volkskrant) over corruptie en integriteit, dat ik baseerde op krantenberichten gepubliceerd in NRC Handelsblad en de Volkskrant in week 23, van maandag 2 tot en met zaterdag 7 juni 2014, meldde ik behoefte te hebben aan tenminste enig bewijs dat die gekozen week in juni niet uitzonderlijk was en daardoor mijn analyse een vertekend beeld zou geven. Daarom heb ik precies een half jaar later, opnieuw een week lang, week 49 van 1 tot en met 6 december 2014, deze beide kranten weer uitgeplozen om tenminste te achterhalen of week 23 uitzonderlijk veel of mogelijk juist weinig aandacht aan ‘corruptie’ schonk.  

Mogelijk was week 23 uitzonderlijk? Mogelijk, omdat dit een week was waarin de verhoren vielen door de Parlementaire Enquêtecommisie naar de misdragingen  in de wereld van de woningcorporaties? En zoals we weten zijn bouw, vastgoedhandel en infrastructuur nogal corruptie-gevoelige bedrijfstakken. Overigens valt door een toeval de Kamerbehandeling van het rapport van deze commissie in week 49.

 

Een deskundige spreekt

Week 49 eindigt op 6 december 2014 met een uitsmijter van een zakenman, Paul Koster, de nieuwe VEB-baas: ‘Fraude is van alle tijden’! (http://digitaleeditie.nrc.nl/digitaleeditie/NH/2014/11/20141206___/3_02/index.html#page3)

Interessant is dat Koster in het interview hieraan nog toevoegt: ‘Rond 2000 was er ook een piek’. Gaat corruptie inderdaad met pieken en dalen? Dat zou nader onderzoek vergen. Mogelijk loont het de moeite. Ik ben er nog niet aan toe.

Paul Koster is een man die het kan weten, een goede informant. Hij leefde een carrière als toezichthouder: 1983 beëdigd als registeraccountant, daarna werkte hij bij verschillende bedrijven waaronder Continental Grain in New York, en CBS Records, en Philips. Vanaf 2001 had hij verschillende toezichthoudende functies: van 2001 tot 2008 bestuurslid van de Autoriteit Financiële Markten (AFM). En lid van de internationale toezichthouder voor effecten. Van 2008 tot 2012, voorzitter van Dubai International Financial Services Authority (DFSA), de toezichthouder in de oliestaat.

 

In het interview signaleert hij ook dat ‘aandeelhouders de afgelopen periode geregeld verrast worden door affaires en problemen bij beursgenoteerde Nederlandse bedrijven. Fraude bij Imtech. Omkoping bij SBM Offshore. Smeergeld bij Ballast Nedam. Gedoe bij Fugro. Winstwaarschuwingen bij BAM.’

Kortom (in mijn verwoording): ‘board-room’-corruptie. Allemaal nette mensen, universitaire opleidingen, lid van goede clubs, goede inkomens. Niet de mensen die wel moeten corrumperen omdat ze wat bij moeten verdienen om te overleven.

 

Is dat zijn waarneming? Is het zijn excuus voor eigen corrupt gedrag, of voor dat van anderen dat hij daarmee wat welwillender kan verdragen? Als belegger luidt zijn opinie zoals in dit NRC-Interview (van NRC-redacteur Tom Kreling, pagina 2-3): ‘Vaak in het nieuws, is vaak een slecht teken’.

 

Ik verbaas me er steeds weer over dat ‘corruptie’ politiek geen belangrijk woord is geworden in discussies over bestuur en beleid in Nederland. Dit temeer omdat het woord toch bepaald niet ontbreekt in onze dagelijkse pers.
Net als bij het artikel over week 23, plaats ik hier de waarschuwing dat ik niet kan stellen dat ik elk woord ‘corruptie’ van die zes dagen in week 49 gevonden heb en de bijpassende informatie heb doorgenomen, en ook - voorzover voor mijn doel belangwekkend - overgenomen dan wel geparafraseerd of ingekort opgenomen in de tekst van dit artikel.

 

Hier wreekt zich overigens ook dat het begrip ‘corruptie’ justitieel niet gedefinieerd is. Mede daarom heb ik ook wat ruimer willen kijken en daarom ook berichten opgenomen waarin weliswaar geen sprake is van ‘corruptie’, maar wel van ‘afpersing’, ‘witwassen’, ‘smeergeld’, ‘steekpenningen’, ‘integriteit’, ‘belasting-ontduiking’ en ‘-ontwijking’, ‘klokkenluider’, ‘belangenverstrengeling’. Ook het ruimhartig gebruik soms van woorden als ‘graaien’, ‘kopen’ en ‘belonen’ heb ik begrepen als informatieverstrekking door de krant over corrupt handelen en die berichten dan ook opgenomen in de volgende lijst.  

 

Met je neus er bovenop

Het interview met Koster duidt ook al enkele te vermijden tekortkomingen aan en vereisten die noodzakelijk zijn als je niet in ‘affaires’ wilt belanden.

-          Imtech, de top in Gouda had geen idee wat de Duitse directie uitvoerde.

-          Wordt een bedrijf overgenomen, zet meteen twee eigen mensen in de directie van het overgenomen bedrijf, dan heb je controle.

-          Interne controle moet veel beter.

-          Managers die binnen een bedrijf niet gehoord worden door de directie als ze problemen willen aankaarten, moeten bij de commissarissen terecht kunnen.

-          Bij buitenlandse projecten en dochterbedrijven denken bedrijven vaak veel te makkelijk over buitenlandse expansie, projecten en overnames Zij verwaarlozen het taalprobleem en cultuurverschil. Denken en handelen is anders. Als je iemand verstaat, betekent het niet dat je hem ook begrijpt.

-          ‘Een Indonesische schoonmoeder heeft 29 manieren om “nee” te zeggen.’

-          Onderzoekt mogelijk wanbeleid.

-          Bedrijven moeten beleggers veel meer informatie geven en beter uitleggen wat hun plannen zijn. Waar wil een bedrijf naartoe? Hoe zien ze hun markt tot 2020? Welke risico’s zitten daaraan?

 

Alles bijeen een belangwekkend interview dat veel ondernemers, onderzoekers en journalisten zouden moeten lezen. Overigens is opvallend dat in dit interview met geen woord aan de orde komt wat die week juist nogal wat aandacht krijgt in de kranten. De vraag namelijk van hoe het eigenlijk zit met tipgevers / klokkenluiders en eventueel aan hen te betalen tipgelden of kostenvergoedingen of schadeloosstellingen. De overheid is duidelijk: ‘daar doen we niet aan’, wat blijkt niet waar te zijn.

 

‘Tipgevers’, net iets anders als ‘klokkenluiders’

NRC Handelsblad 5 december 2014

[citaat]

Financiën vraagt Hoge Raad of tipgever geheim mag blijven

DEN HAAG. De Hoge Raad gaat op verzoek van het ministerie van Financiën versneld onderzoeken of twee ambtenaren terecht weigeren om de naam van een tipgever vrij te geven. Die tipgever overhandigde geheime bankrekeningen[nummers] van zwartspaarders aan de fiscus onder de voorwaarde dat de Belastingdienst zijn anonimiteit zou garanderen. Afgelopen september oordeelde het gerechtshof Arnhem/Leeuwarden dat de fiscus de naam van die tipgever moest vrijgeven, nadat de rechtbank dat eerder ook had bevolen. Financiën tekende geen hoger beroep aan tegen die beslissing, maar wendde zich direct tot de Hoge Raad. (NRC)

[Einde citaat]

De tipgever kreeg niet alleen anonimiteit maar ook enkele tonnen aan tipgeld. (Zie ook: http://digitaleeditie.nrc.nl/digitaleeditie/NH/2014/11/20141204___/1_02/index.html#page2 )

 

In deze week vinden we meer berichten over deze zaak. Begrijpelijk, want bij ons bevalt het weinigen dat ‘klikken’ geld kan opleveren. Op heel wat werkvloeren heet dat ‘maten naaien’. Dat getuigt van een andere mentaliteit dan in de VS. Daar wordt per jaar al meer dan een miljard dollar uitbetaald door Justitie aan klokkenluiders voor het geven - in het geniep - van informatie aan de overheid. Die bespaart miljarden dollars doordat corrupte betalingen achterhaald kunnen worden (‘asset recovery’), en voor de toekomst voorkomen. Het gaat dan veelal om ‘herstelbetalingen’ in het internationale verkeer (geld gaat terug naar landen van herkomst waar het gestolen is door onze bedrijven of door lokale machthebbers die het overmaakten naar onze banken), zie https://www.baselgovernance.org/icar What is Asset Recovery?).

 

Binnenslands wordt voor de staat dank zij tipgevers allerlei inkoop (‘public procurement’) goedkoper en dat is ook voor ons allen als belastingbetalers uiterst waardevol. Maar daar gaat het hier niet om. (Zie voor public procurement: http://eur-lex.europa.eu/search.html?qid=1430509042329&text=public%20procurement&scope=EU_SUMMARY&type=quick&lang=en). De echte vraag is deze week: moet de overheid het recht handhaven, of zich laten bedonderen door zwartspaarders als zij dat laatste kan vermijden en het eerste winnen door de rechter te negeren? De overheid, lees de minister, wil namelijk dat zijn ambtenaren geheim houden wie de tipgever is die honderden adressen van zwartspaarders aan Financiën leverde.

 

Op 2 december schrijven zowel de Volkskrant als NRC Handelsblad al in een commentaar ‘Ook, nee, júist de overheid moet de rechter gehoorzamen’ (NRC)  en de Volkskrant: ‘als de uitvoerende macht wegkomt met het negeren van rechterlijke beslissingen, kan de rechterlijke macht wel inpakken’. De Volkskrant benadrukt ook zeer praktisch in de kopregels van zijn commentaar: ‘Veel geld betalen voor anonieme tips: daardoor komt de overheid uiteindelijk niet sterker te staan’. Zie ook de ‘analyse’ in de Volkskrant van maandag 1 december 2014, p. 9.

 

De Staat ging het om iets anders: de informatie van de tipgever die leidde naar driehonderd zwartspaarders leverde aan de staat naheffingen en boetes op ter waarde van honderden miljoenen euro’s. En het ging de Staat ook om het geheimhoudingsbeding afgegeven door de staatssecretaris, dat de Staat niet wilde schenden.

Wat won?

 

[Ik zet hier even een stap buiten het kader van week 49 in 2014:

NRC Handelsblad-Huib De Zeeuw meldt op 2 mei 2015, 08:29 onder de kop ‘Fiscus moet naam tipgever zwartspaarders vrijgeven’:
De Belastingdienst moet de naam van de anonieme tipgever onthullen die honderden zwartspaarders verraadde. Dat blijkt uit een nog niet gepubliceerd advies van de advocaat-generaal van de Hoge Raad, dat in handen is van De Telegraaf. Zo’n advies wordt vrijwel altijd gevolgd. (Let op het woordgebruik ‘verraadde’!, MvH).

NRC voegt nog toe dat staatssecretaris van Financiën Eric Wiebes aan de Hoge Raad had gevraagd zich uit te laten over de vraag of belastingambtenaren mogen zwijgen over de identiteit van de tipgever. Uit de NRC-reconstructie bleek dat de ambtenaren van de Belastingdienst die in 2009 onderhandelden met deze tipgever over zwartspaarders niet geïnteresseerd waren in de herkomst van het geld. Het mogelijk criminele verleden van de tipgever (een vermoeden gekoesterd door de zwartspaarders) speelde geen rol. Ze wilden ook niet weten hoe de man aan dossiers over Nederlandse zwartspaarders en buitenlandse bankrekeningen was gekomen.]

‘De overheid moet de rechter gehoorzamen’ schreef NRC al op 2 dec 2014.

Deze ‘affaire’ speelt zich af tegen een zwaarwegende achtergrond, meldden Jos Verlaan en Philip de Witt Wijnen in NRC op dinsdag 17 maart 2015: 

‘In de jacht op zwart geld heeft de Belastingdienst in de afgelopen dertien jaar 8 miljard euro weten te traceren bij ruim 28.000 ‘zwartspaarders’. Het opsporen van zwart geld bracht in die periode bij elkaar aan naheffingen en boetes ruim 1,6 miljard euro op, blijkt uit een inventarisatie van NRC.
(http://www.nrcq.nl/2015/03/17/zwartspaarders-zijn-weinig-sexy-maar-leveren-wel-wat-op).

 

Is dat veel? Vergelijk het bedrag met de totale Rijksbelastingopbrengsten in één jaar (2014): 234 miljard euro. De zogeheten ‘inkeerregeling’ bestaat sinds 2002 en geeft zwartspaarders de mogelijkheid hun verzwegen vermogen aan te geven. Deze regeling heeft tot nu toe verreweg de meeste opbrengsten voor het Rijk gegenereerd:

Deze twee verslaggevers kunnen ook onbekommerd concluderen:

Zwart geld opsporen was lange tijd politiek niet zo relevant en had geen prioriteit. Ambtenaren van de Belastingdienst liepen jarenlang tegen een muur op bij hun bazen op het ministerie van Financiën als zij in het buitenlandse verborgen vermogens van rijke Nederlanders wilden opsporen.

Een woordvoerder van de Belastingdienst beaamt het aanvankelijk gebrekkige animo om zwarte spaartegoeden in het buitenland op te sporen en te belasten.

“Bewindslieden vonden belastinginning destijds al vervelend genoeg. Je wordt er niet populair van.”

 

Je wordt er niet vrolijk van. Het geheel werpt ook een ander licht op de indruk die velen hebben dat Nederlanders toch eigenlijk wel keurige mensen zijn en dat criminaliteit in onze rechtsstaat met onze rechtschapen burgers niet of nauwelijks voorkomt. Daardoor scoren we ook bij de besten op de Corruptie Percepties Index van Transparency International. Dat dit beeld strijdig is met de feitelijke situatie komt nu als een schok voor sommigen.

 

Enkele dagen eerder, op 3 december lazen we al in de Volkskrant (Economie, p. 24) dat Amerikanen royaler zijn. Zij betalen ook ‘de meeste steekpenningen aan buitenlandse ambtenaren’ [en politici, maar dat vermeldt de krant er niet bij, MvH].

Informatie van de OESO die zich baseert op eigen onderzoek van 427 rechtszaken.

 

Eerlijk in zaken doen?

Op 1 december meldt de Volkskrant (p.19, Economie) ‘Banken moeten eisen stellen aan bedrijven waarmee ze zaken doen’ vindt de Eerlijke Bankwijzer. Hoezo? Zijn niet alle banken en bedrijven dan eerlijk?

Ook op 1 december, (pagina C8 maar in NRC Handelsblad), een aanwijzing van iets dat niet ongebruikelijk is geworden onder autoriteiten:

Persvrijheid Delft ontslaat kritische columnist
De gemeente Delft heeft cabaretier Pieter Jouke ontslagen als columnist na een kritisch stuk over het Spoorzone-project. Dat meldde Jouke afgelopen weekend op Twitter. Jouke schreef maandelijks een column voor de website van de gemeente. Een bijdrage over de uit de hand gelopen nieuwbouw rond het station ging de gemeente te ver. De gemeente liet weten te hebben besloten tot het censureren van de column, omdat hij ‘niet passend was in deze uitgave van de gemeente’. (Novum)

 

Persvrijheid - Independent Monitor of the PRESS

Op een andere wijze als in Delft blijken Britten, althans sommige Britten, tegen persvrijheid aan te kijken. In december 2014 worden in het Verenigd Koninkrijk de laatste stappen gezet om te komen tot een nieuw orgaan: IMPRESS, met als doel:

‘We are developing plans for press regulation which is independent of politicians and press owners, affordable for small publishers and websites, and accountable to the public.’ (Zie http://impressproject.org/prospectus/)

‘We just want to be able to trust what we read in the news. We need independent press regulation to give us – the public – the quality of journalism we deserve.’

Iets wat velen in Nederland ook graag zouden zien. In Delft zou IMPRESS zich tegen de gemeente hebben gekeerd.

 

Corrupte bestuurders - Buitenland

 

Cuba

Vincent de Kort (1951-2014) geloofde in de jarenzestigidealen en verscheepte o.a. afgeschreven ziekenhuismateriaal naar Cuba. ‘Als de goederen in Cuba aankwamen, was hij er altijd zelf bij om te voorkomendat ze in handen van corrupte bestuurders zouden vallen’ (Volkskrant 2 dec, p. V6).

 

Cariben (is dit buitenland?)

Nederland moet volgens het Statuut voor het Koninkrijk de levensstandaard op de Caribische eilanden ‘waarborgen’.  De PvdA wil op deze titel de bewoners van Aruba, Curaçao en St. Maarten, waarvan de regeringen voor autonomie hebben gekozen, beschermen tegen ‘uitwassen van corruptie en machtsmisbruik’ [tautologie: ‘corruptie’ is ‘machtsmisbruik’, MvH], ook CDA, D66 en CU nemen die positie in, VVD en SP willen ze meer los laten (Volkskrant 2 dec, p.5).

 

Moldavië

Uit Chisinau (Moldavië) bericht de Volkskrant van dinsdag 2 december, p. 5, ‘mogelijk zullen de pro-Europese partijen een brede coalitie vormen met de communistische partij o.l.v. Vladimir Voronin’. Volgens hem lijkt het erop dat ‘mogelijk geknoeid is met de stemmen. De Centrale Kiescommissie voert de bevelen uit van dit bewind van oligarchen en mafiosi’. Van een andere kant wijst Rusland erop dat de populistische zakenman Renato Usatii met zijn pro-Russische Patria-partij op het laatste momentvan de verkiezingen werd uitgesloten wegens buitenlandse [lees Russische] sponsoring.

 

Tunesië

Een typisch Wereldbank-artikel verschijnt in de Volkskrant op 2 december 2014, (Opinie, p.27): Stop corruptie in Tunesië door Frank Heemskerk (de Nederlandse bewindvoerder) en Bob Rijkers (WB onderzoeker). Rijkers wordt in de Press Release van de Wereldbank genoemd als ‘lead author’, Frank Heemskerk komt daarin niet voor, hij staat ook niet genoemd bij de co-auteurs op de titelpagina van het rapport. Waarom tekent hij dan wel voor het artikel in de Volkskrant? Ging het de krant om de autoriteit die uitstraalt van een ‘bewindvoerder’, meer dan om de juistheid van de informatie die Rijkers toegankelijk maakte?

Zie: All in the Family, State Capture in Tunisia, Working Paper number WPS6810download via link: http://wrld.bg/uWSUo .

Of zie: Rijkers, Bob; Freund, Caroline; Nucifora, Antonio. 2014. All in the family: state capture in Tunisia. Policy Research working paper; no. WPS 6810. Washington, DC: World Bank Group. http://documents.worldbank.org/curated/en/2014/03/19291754/all-family-state-capture-tunisia

Het artikel in de Volkskrant vermeldt niet dat de studie is gebaseerd op gegevens uit 1994-2010 die voor het onderzoek beschikbaar kwamen door de Arabische lente in 2011 en de confiscatie van bezit van de vroegere president Ben Ali. Het rapport dateert van maart 2014, waarom dit artikel nu in december in de krant?

Waarom door mij getypeerd als ‘typisch Wereldbank?’ Omdat - zoals vrijwel altijd - het bij de Wereldbank ook hier gaat om de economie, deregulering van ondernemen, kwaliteit van regelgeving, en mogelijkheden tot misbruik. ‘Democratie’ komt niet vooraan.

 

Erkend wordt dat IMF en Wereldbank het Tunesische model als voorbeeld stelden voor andere ontwikkelingslanden. Veel landen, ook Nederland, waren altijd gecharmeerd van Ben Ali en zijn bestuur. Nu komt de erkenning dat ‘niet alleen gekeken had moeten worden naar de winstgevendheid van het bedrijfsleven in Tunis, maar dat veel scherper gekeken had moeten worden naar de manier waarop winsten tot stand komen en wie ervan profiteren.’ (Dan denkt nu een Nederlander natuurlijk onmiddellijk aan Van Rey en Hooijmaijers! En aan hun bestuurscolleges in Roermond en Haarlem). Of we er veel van geleerd hebben, waag ik te betwijfelen. Een pilsje drinken met een president omdat die voor ons economisch van belang is, of de Armeense genocide niet als zodanig benoemen, worden door ons blijvend verdedigd.

 

Zimbabwe

Ook op 2 december schrijft NRC (pagina 14/15 Buitenland) over de herverkiezing van president Mugabe in Zimbabwe en de door hem uitgevoerde ‘schoning’ van zijn partij. Mogelijke tegenstanders onder oud-gedienden vallen in ongenade en worden verwijderd.   Ook al is Mugabe 90 jaar en al 34 jaar president, hij wil dat blijven. (Zie: http://digitaleeditie.nrc.nl/losseverkoop/NH/2014/11/20141202___/1_14/full_page_1_14.html

 

Guatemala

Rechter Claudia Escobar in Guatemala vlucht voor politieke ‘vrienden’. Zij maakte corruptie openbaar. Een naar detail voor Nederland is dat toen in 2013 een einde leek te komen aan de straffeloosheid van ex-dictator Rios Montt, de uitspraak werd  terug gedraaid. Nederlands steun in het proces viel weg doordat Den Haag de ambassade in Guatemala sloot. Dat had met corruptiebestrijding niets te maken  http://digitaleeditie.nrc.nl/digitaleeditie/NH/2014/11/20141203___/1_12/index.html#page12

 

Het Verenigd Koninkrijk

De Volkskrant (pagina V6) recenseert op 4 december de fim ‘The Riot Club’, over ‘Corps Cultuur’, een fim over ’s lands ‘elitairste studentensociëtiet The Bullingdon Club’, waarvan gezegd wordt dat oud-leden (zoals premier Cameron) het eiland regeren. Een genootschap dat 234 jaar oud is. In de recensie de vraag: ‘moeten landgenoten zich zorgen maken omdat het land wordt bestuurd door mannen die niet alleen dezelfde kostschool (Eton) en universiteit (Oxford) bezochten, maar ook nog eens bij dezelfde sociëteit zaten? De vraag stellen is hem beantwoorden.’

En we moeten ons realiseren dat soortgelijke verhoudingen op een vakschool zoals bijvoorbeeld de Politieacademie of een studentensociëteit als Minerva in Leiden, zich ook bij ons voordoen. Lang samen op school en met veel biergelagen werkt door in latere beroepsethiek, in verkeerde machtsuitoefening. Belangwekkend is vooral dat zoiets nu de aandacht trekt van een filmmaker. Het tekent een verandering in denken.

 

In Londen speelt de controverse of het Tate museum zijn sponsor BP, de olie-gigant, de deur moet wijzen. Dat sponsor-contract loopt al sinds 1990. BP schenkt ook aan andere kunstinstellingen. Een milieu-activiste wordt geciteerd met haar uitspraak: ‘Oliegeld is gewoon niet meer pluis, net zoals tabaksgeld’. De krant meldt binnen dit artikel ook de informatie dat Shell partner is van het Van Gogh museum in Amsterdam, de Kunsthal in Rotterdam, en meebetaalde aan de uitbreiding van het Mauritshuis in Den Haag. De Nederlandse Aardoliemaatschapij (NAM) is hoofdsponsor van het Drents Museum in Assen, en tabaksfabrikant Japan Tobacco International is een van de grote sponsors van het Rijksmuseum.

 

Italië

De Volkskrant, Ten eerste, p. 17, ‘Laatste koning van Rome’ (Massimo Carminati) zit vast. ‘Jarenlang gesnoept van het geld van de gemeente Rome. (... ) betrokken bij afvalverwerking, noodopvang van asielzoekers en allerlei andere aanbestedingen die hij binnen sleepte dankzij een groot web aan politieke contacten. De politie heeft 37 politici, ondernemers en criminelen gearresteerd. Nog eens honderd worden verdacht.’

‘Heb je enig idee hoeveel we aan migranten verdienen?’ zei zijn rechterhand Salvatore Buzzi in een afgeluisterd telefoongesprek. ‘Het levert meer op dan drugs.’

 

Rusland

In Rusland wordt doping ‘van bovenaf opgelegd’. (NRC, 4 december)

 

Brazilië

Omkoopzaak is een olievlek in Brazilië. Corruptieschandaal. Affaire rond oliebedrijf Petrobras ontwikkelt zich tot grootste in Braziliaanse geschiedenis (NRC, 5 december). ‘Bij aanleg van wegen, havens, vliegvelden; het gebeurt overal in het land.

http://digitaleeditie.nrc.nl/digitaleeditie/NH/2014/11/20141205___/2_06/index.html#page6

 

Vaticaan

Zelfs de Paus van Rome vindt een plaats in de kranten. Op 5 december schrijft de NRC op p. 4 ‘Vaticaan vindt honderden miljoenen euro’s.’ ‘ ... stappen gezet om het financiële beheer in overeenstemming te brengen met internationale afspraken tegen witwassen’. Kardinaal Spell ‘laat in het midden of hier sprake is van regelrechte fraude, voorzichtig financieel beheer of onzorgvuldigheid’. http://digitaleeditie.nrc.nl/losseverkoop/NH/2014/11/20141205___/1_04/index.html#page4  

 

Sport

Volkskrant 1 december, ‘WK voetbal ’18 en ’22. Engelse bond zocht met spion bewijs corruptie’. En NRC wat uitgebreider op 2 december: ‘Rapport aan Lagerhuis linkt Qatar aan WK-bid Holland-België’.
http://digitaleeditie.nrc.nl/digitaleeditie/NH/2014/11/20141202___/2_10/index.html#page10

 

 

Corruptie = machtsmisbruik, binnenland

 

We vernemen deze week veel over corruptie in allerlei buitenlanden. Dat klopt ook wel met ons zelfbeeld. Corrupt gedrag inclusief allerlei afgeleide vormen, komt veel elders voor, vinden wij. Echter, in de aanhef van dit artikel kwam al de ervaringsdeskundige Paul Koster aan het woord over het Nederlandse bedrijfsleven in zijn ondernemerstijd, en als toezichthouden daarna. Vervolgens kwam de kwestie van de ‘tipgever van de Belastingdienst’ aan bod die bij honderden tegelijk namen en rekeningen kon melden van Nederlandse ‘zwartspaarders’. Mensen met in elk geval genoeg bezit om dat ook buiten Nederland te stallen, en voor die handelingen ook de nodige kennis in huis te hebben of in te kunnen kopen. Niet de onderklasse van Nederland dus. Geen armen die wat moeten bijklussen om te overleven.

 

Maar binnen Nederland zelf vindt ook genoeg plaats dat NRC Handelsblad en Volkskrant willen berichten.

 

Louter het toeval wil dat in week 49 het eindrapport van de parlementaire enquête-commissie woningcorporaties (fraudezaak Vestia) besproken wordt in de Tweede Kamer (zie Volkskrant 2 dec, p. 14). (http://www.tweedekamer.nl/sites/default/files/atoms/files/5._hoofdrapport_parlementaire_enquetecommissie_woningcorporaties.pdf)

In de eerste paragraaf van dit artikel wordt naar openbare hoorzittingen verwezen die de Kamercommissie hield in week 23 van 2014, de vorige rapportage periode (Civis Mundi #26). In de aanhef meldt de Volkskrant al ‘vooral rond ABN Amro is nog veel geheimzinnigheid’.

Het is zeer de vraag of het in deze Vestia – ABN Amro – Fortis zaak, met spelers als Arjan Greeven en Marcel de Vries, wel gaat om corruptie of om financiële fraude? Ook al overtrad ABN Amro de regel dat verdachte transacties gemeld moeten worden volgens de Wet ter voorkoming van witwassen en financiering van terrorisme, dat betekent nog niet automatisch dat er dan ook sprake is van corruptie. In 2013 is ABN Amro wegens de verdachte rekening van Arjan Greeven beboet door De Nederlandsche Bank, formeel is het boetebedrag niet bekend, vermoedelijk 27.000 euro.

 

Corruptie Onderzoeksraad?

Ook interessant genoeg voor een bericht in de Volkskrant op 2 december, p. 17, is de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV), een zelfstandig bestuursorgaan dat bezig is met een onderzoek naar het incident met de monstertruck in Haaksbergen, de gasexplosie in Diemen (4 september), de brand bij Shell in Moerdijk (3 juni) en de ramp met de MH17 (zie ook: http://www.onderzoeksraad.nl). Een goed moment om opnieuw erop te wijzen dat GRECO (Raad van Europa anti-corruptie bureau) al jaren aandringt op een onafhankelijk anti-corruptie bureau in Nederland. De Nederlandse regering vindt dat steeds weer opnieuw overbodig. Is dat verklaarbaar? Ik kan het niet verklaren. Mogelijk zijn wij inmiddels het enige overgebleven land in de OESO dat zonder kan, althans volgens de eigen regering.

 

Agnes Tellings, onderzoeker aan de Radboud Universiteit maakt helder haar opinie (Volkskrant 2 dec. Pagina 27) dat ‘open access’ (auteurs worden geworven voor tijdschriften, dat is belangrijker geworden dan abonnees werven) schadelijk is voor het wetenschappelijk bedrijf.

 

Aftreden wethouder Eitjes

NRC Handelsblad (2 dec, p. 2 ‘In het nieuws’) maakt melding van het aftreden van ‘VVD-wethouder Eitjes weg na druk partijtop’, schijn van belangenverstrengeling. In een kadertje komen dan ook weer even Offermans, Hooijmaijers, Ziengs (Drents oud-Statenlid), en Van Rey voorbij.

 

Raadsfractie SGP te Urk

Dezelfde krant: ‘Raadsfractie van SGP in Urk scheurt door gemeentelijk integriteitsonderzoek’. Interessant is de motivatie. De raadsleden en fractiemedewerker die uitgezet worden weigeren medewerking aan het onderzoek omdat dit ‘door een particulier bureau wordt uitgevoerd’. Waar privatisering van overheidstaken al niet toe kan leiden. Een principieel punt om politici niet door een particulier bedrijf te laten onderzoeken.

 

Schaduwelite

Ewald Engelen, hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, sociaal geograaf die zich liever ‘financieel geograaf’ noemt, publiceerde in 2014 zijn boek ‘De schaduwelite’ met erin een ‘ledenlijst’ met persoonsnamen van leden van deze groep die ‘feiten verdraaide, leugens verspreidde en politici en burgers chanteerde’ (in de woorden van Ewald Engelen). (Volkskrant 3 december pagina V2). Die ‘ledenlijst’ krijgt felle kritiek en wordt een ‘marketingtruc’ genoemd. Het boek wordt geacht te weinig gedaan te hebben aan ‘hoor en wederhoor’.

Is dit corruptie, is er sprake van corrupt gedrag door Ewald Engelen? Robin Fransman, voormalig adjunct directeur van het Holland Financial Centre, een lobbyclub, stelt dat Engelen de werkelijkheid erg simpel voorstelt: ‘Hij heeft geen oog voor de veelal complexe dilemma’s in de economie. Het boek is eenzijdig en onvolledig’. Ik zou dit willen typeren als een reactie zoals je die dikwijls in ondernemersland kunt vernemen als het om corrupt gedrag gaat. Voor een beoordeling van Engelen’s gedrag wreekt zich nog meer dat het begrip ‘corruptie’ niet stevig gedefinieerd is. Je kunt nu op veel mis-gedrag dit etiket plaatsen.

 

Lux-Leaks

De NRC van 3 december noemt Luxemburg en Nederland ‘gespecialiseerd in financiële dienstverlening’, maar dat blijkt geen compliment te zijn. De Lux-Leaks onthulling dat Luxemburg ruim 300 multinationals jarenlang heeft geholpen bij het ontwijken van belasting’, is niet uit te leggen aan de kiezer, want niemand wil belastinggeld mislopen in tijden van zware bezuinigingen. Zij het niet al te duidelijk, laat toch ook NRC Handelsblad ons weten dat Nederland niet bepaald het braafste jongetje van de klas is. Veranderen van een bestaande EU-richtlijn die bedoeld is ter voorkoming van dubbbele belastingbetaling maar die ook blijkt benut te kunnen worden om geen belasting te betalen, krijgt aanvankelijk geen steun van Nederland. Het aanleggen van een register wordt aanvankelijk ook niet gesteund. Voor een nieuwe witwasrichtlijn moet Nederland ook onder druk gezet worden.

Een alinea springt eruit ter karakterisering van de Nederlandse houding:

‘De Nederlandse regering loopt niet graag voorop als het gaat om financiële transparantie, meestal met het argument dat zo’n mondiaal vraagstuk om mondiale oplossingen vraagt. Oftewel: een EU-aanpak van belastingontwijking heeft alleen zin als de rest van de wereld meedoet.’

Een geruststellende gedachte voor die bedrijven en personen die liever geen belasting betalen: als je op ‘de wereld’ moet wachten, dan komt die maatregel er in elk geval voorlopig niet voor Nederland.

 

Wat hielp om het Nederlandse standpunt meer bij de tijd te brengen was dat

‘de kliek rondom de ten val gebrachte president Viktor Janoekovitsj bleek tientallen miljarden te hebben weggesluisd via Europese, financiële constructies. Zijn zoon gebruikte een Nederlandse belastingroute. En nu moeten er weer EU-miljarden richting Oekraïne om te voorkomen dat het omvalt. Ook dat is niet meer uit te leggen.’

http://digitaleeditie.nrc.nl/losseverkoop/NH/2014/11/20141203___/2_02/index.html#page2 )

 

 

Conclusie

Was week 23 in 2014 een uitzondering in de berichtgeving?

In Civis Mundi (#26 van woensdag 20 augustus 2014) schreef ik aan het slot:

 

De veelheid aan berichten in deze enkele week verklaart bepaald niet waarom het ‘corruptie-verschijnsel’ politiek in Nederland geen hot issue is geworden.

Je zou wat anders verwachten want we lezen  genoeg over dit verschijnsel om het als onderwerp te laten opvallen. Komt dat doordat wat beschreven wordt in onze kranten vooral zich in het buitenland afspeelt? Het is dus niet ons probleem, maar het probleem van anderen, elders?

 

Het gaat ook duidelijk niet om wat veelal ‘pinda’s’ genoemd wordt, kleinigheidjes; het gaat om ‘groot geld’. Gaat het daarom ook vrijwel nooit over vrouwen? Want dat zijn niet de beslissers over de grote contracten waarin veel geld omgaat? Opvallend zijn ook de ontkenningen door meest-betrokkenen. ‘Geheim’ en ‘geheimhouding’ zijn belangrijke terugkerende woorden. Te weinig academische studie is kennelijk gericht op de corruptie-problematiek om publiciteit in deze kranten te halen.

 

Er is geen verschil in kwantiteit en ernst van de berichtgeving in NRC Handelsblad en de Volkskrant inzake corruptie. Wij, de lezers, worden volop geïnformeerd. Doen we genoeg met die informatie?

 

Gezien de enorme kosten die met corruptie gepaard gaan, zou meer onderzoek wel eens zo renderend kunnen zijn dat universiteiten beter voor zulk onderzoek betaald kunnen worden en het daarmee een aantrekkelijk veld voor studie en opleiding wordt.  

 

Wie de fout ingingen waren steeds mensen met macht binnen hun organisaties: President, Koning, Bankier, Bouwmagnaat, Politicus, Drugscrimineel, Miljonair. Dit bevestigt het adagium: ‘macht corrumpeert’. Zou het vanwege die in handen van enkelen geconcenteerde macht zijn, dat er zo aarzelend met corruptie wordt omgegaan? Wie houdt dat optreden tegen?

 

*****