Hegemoniestrijd grootmachten terug

Civis Mundi Digitaal #33

door Hans Feddema

In de 20^ste eeuw leidde een hegemoniewedijver tussen Europese grootmachten tot de vorig jaar herdachte bloedige Wereldoorlog I van 1914-18, waardoor er een eind kwam aan Keizerrijk Oostenrijk en idem aan het grote en (daardoor?) milde Osmaanse Sultanaat. Afgezien van de psychische trauma’s, die de frontenoorlog in Frankrijk met zich meebracht en idem de neutraliteits-schending van België, leidde deze mede tot 1) een grote interne crisis in Tsaristisch Rusland, waardoor de Sovjets er aan de macht kwamen en 2) een onnodige extra vernedering van Duitsland via ‘Versailles’ in 1919; iets wat later door Hitler werd benut om zijn volk mee te krijgen. Hegemoniestrijd kan dus op rampen uitlopen. Vandaag te meer, nu het tevens nucle-aire grootmachten betreft. Spelen met vuur om thans aan te zetten tot eenzelfde ‘haantjesgedrag’, dat in 1914 genoemde wereldbrand deed ontstaan. Toch lijkt dat het geval.

-          We vielen in 2003 uit geopolitiek en economisch gewin zonder VN-mandaat Irak binnen, waarvan H.J.A.Hofland terecht zegt: ’In geen oorlog zijn zoveel mensen gedood en ontworteld’ (De Groene 6-8), een agressie die nu zelfs een IS baarde. Een inval, waarmee Bush junior en Blair tevens Rusland en China erg voor het hoofd stootten.

-          We deden dat laatste ook, toen we - in strijd met het VN-besluit inzake Libië van ‘alleen de machtige luchtvloot van dictator Kadaffi in de lucht humanitair te neutraliseren’- , tot woede van Rusland en tot vreugde van de rebellen ineens ook de Libische troepen op de grond vanuit de lucht gingen aanvallen.

-          We deden dat toen EU-politici de nog niet erg gelukte en semi-corrupte staat Oekraïne, dus let wel ‘de onderbuik van Rusland’ openlijk versterkten in hun wens de neutraliteits-status van hun land op te geven.

-          We doen dit door als NAVO – waarom Rusland als Europees land er ooit geen lid van gemaakt en Turkije wel? Of waarom ooit de Russen op hun ziel getrapt met de vrij snelle NAVO-expansie richting hun grens? – arrogant Erdogan cart blanche te geven de verhoudingen met de Koerden op scherp te zetten, (ook al is het voor de vrede tevens van belang dat de PKN haar wapens neerlegt).

-          We deden dit in 2014 door uit mededogen met Oekraïne Rusland met sancties te treffen. Een ‘eigen rechtertje spelen’, hoe begrijpelijk ook op zich, dat de ‘gewonde Russische beer’ nog autocratischer doet opereren dan het al deed.

Confrontatiepolitiek

Net als in de jaren voor 1914 lijkt confrontatiepolitiek helaas weer troef. Natuurlijk vinden Republikeinen als de ‘scheldende’ en ‘botte bijl’ hanterende Trump dat niet genoeg. We moeten er ‘niet aan denken dat hij de gesprekken met Iran over kernwapens orkestreert’, zegt Parool-columniste Karin Spaink terecht. Evenmin een Leon de Winter, die Obama uiteraard verfoeiend in mainstreambladen als Trouw (22-7) en De Telegraaf (5-8-15)  prominent het Westen de wacht aanzegt, dat dit niet lang meer zal bestaan – ‘de nachtmerrie is akelig dichtbij’, bezweert hij  -, tenzij ze haar oude imperiale rol weer ter hand neemt, met ook meer militaire spierballen, wapens etc. dan nu. Hoe bedenk je het anno 2015? Dit ook gezien de attituden en bezweringen die leidden tot W.O. I. De Winter zit in z’n retoriek in wezen op de dezelfde lijn, ook qua stemming- of bangmakerij als Andrew A.Micha van het U.S. Naval War College, die zelfs stelt dat ‘het gevaar van een oorlog in Europa via een inval in de Baltische staten en Midden-Europa onaangenaam groot’ is. Ik steun de democraten en de mensenrechten-beweging in Rusland en natuurlijk ben ik geen fan van Poetin en diens beleid, inclusief  zijn via slimme manipulaties terugkrijgen van De Krim. Gelukkig heeft hij wel meegewerkt aan het nucleaire Iran-akkoord en zijn de laatste berichten over vredesonderhandelingen tussen Oekraine en Rusland onder auspicien van de OVSE positief. Er was hoe dan ook in Rusland ooit tevens een Gorbatsov aan het bewind. Worden autocratische politici vaak niet van onderop en/of vanuit een verwonde volksziel gecreëerd, wonden die mede door geopolitieke fouten van buitenaf kunnen zijn veroorzaakt? Daarom is het niet onzinnig ook onze eigen westerse rol in deze eens kritisch onder de loupe te nemen. ‘Beetje hand in eigen boezem’ kan geen kwaad

(Dr Hans Feddema is antropoloog, polemoloog en publicist)