Hoe vrij is de vrijheid van meningsuiting van de Volkskrant? Moet ouderdom zijn mond houden?

Civis Mundi Digitaal #35

door Wim Couwenberg

Als mensen nog ouder worden dan 80 treedt onweerstaanbaar de ouderdom in, met al zijn beperkingen. Een van die beperkingen is ook dat hun opinie aan politieke betekenis snel inboet, gezien de luttele tijd die zij nog als burger meetellen. Daar gaat de Volkskrant, evenals andere kwaliteitskranten, dan ook, lijkt mij, van uit. Dat is althans mijn ervaring. Aan een artikel als opiniebijdrage waag ik mij allang niet meer. Dat is voorbij. Maar een opinie in een korte brief, dat probeer ik nog wel enkele keren. Maar ook dat wordt niet meer opgenomen, niet alleen omdat die brief kennelijk politiek incorrect geacht wordt wegens de ouderdom van de briefschrijver – als burger heb je immers je tijd gehad – maar wat mij betreft kennelijk inhoudelijk politiek incorrect geacht, zoals opnieuw mijn laatste brief.

Maar wat is politiek incorrect eigenlijk? In zijn editie van 20 januari jl. wijdde die krant daar plotsklaps liefst twee pagina’s aan. Het gaat daarbij om fout verklaarde of niet publicabel geachte opinies. En fout en niet publicabel geacht is een opinie die op gespannen voet staat met opinies van de heersende machten in de publieke opinievorming. Politiek correct ben je als je gerekend kunt worden tot een groep van politiek als goed gemerkte mensen, zoals Paul Cliteur in dit verband stelt. Gutmenschen, zoals dat laatste tegenwoordig heet, wat mij herinnert aan het Farizeeërdom in de christelijke traditie. Heer (de publieke opinie), zie hoe edelmoedig ik ben! De schrijver Arnon Grunberg interpreteert politiek correct op zijn beurt als prudent, hoffelijk, empathisch. Maar dat heeft allang een politieke bijbetekenis gekregen, waarnaar Volkskrant-columnist Derk Jan Eppink in die krant nogal eens verwijst.

De Volkskrant als politiek correcte krant

In die zin heeft de Volkskrant er steeds voor gezorgd in politiek correcte zin over te komen, en dus in die geest te functioneren. Toen het nog een katholiek dagblad was, met KVP-leider Romme als staatkundig hoofdredacteur, en daarna de prominente katholieke journalist Lücker als volledig hoofdredacteur, was opkomen voor de katholieke zaak in onze toenmalige verzuilde samenleving in katholiek verband de maatstaf van politieke correctheid. Fout was toen als je daarvan afweek, zoals dissidente katholieken in de PvdA, en later ik zelf door een lans te breken voor een christendemocratische Doorbraakgedachte, dus partijvorming waarin katholieken met protestanten en andere niet-katholieken samenwerken. Als je zodoende buiten de getrokken lijntjes liep, was je politiek incorrect, want de katholieke politieke eenheid ter discussie stellend.

Toen de katholieke zaak in het defensief raakte, en steeds meer machtssferen verloor, presenteerde de Volkskrant zich niet langer als katholiek dagblad, en schakelde het gezind over op een nieuwe maatstaf. In plaats van de katholieke zaak werd dat een meer linkse en progressief verklaarde denkrichting, zoals die sinds de jaren ’60 snel in opmars was geraakt. In het migratiedebat tijdens de laatste decennia van de vorige eeuw werd daartoe bijvoorbeeld ook het multiculturalisme gerekend, en werd het opkomen voor een eigen Nederlandse identiteit, evenals een pleidooi voor voldoende aanpassing daaraan door migranten, in een rechtse, dus politiek incorrecte hoek gezet, zoals mij dat toen in de Volkskrant bijvoorbeeld overkwam na een symposium hierover op de Erasmus Universiteit Rotterdam, in aansluiting op een themanummer van Civis Mundi. Erkenning van een nationale, i.c. Nederlandse identiteit en van het publieke belang van een selectieve migratie- en adequate integratiepolitiek werd in die dagen gretig aan de kaak gesteld als uiting van een kwalijke reactionaire en racistische gezindheid; een dooddoener, waarmee je afdoende de mond werd gesnoerd.

In mijn laatste brief, die ook niet werd opgenomen, heb ik de euvele moed gehad het Nederlandse politieke establishment te attaqueren door onze rechtsorde kritisch te vergelijken met die in Polen. Daar is wel een Constitutioneel Hof, dat de wetgeving toetst aan de grondwet, maar onder de huidige nieuwe Poolse regering met kritiseerbare beperkingen. Maar in onze rechtsorde is dergelijke toetsing lange tijd doelbewust tegengehouden, en gemonopoliseerd in handen van onze politici in het parlement, zoals dat ook het geval is met het benoemingsbeleid in publieke functies, hoewel dat onbetwistbaar in strijd is met artikel 3 van de grondwet. Dergelijke kritiek wordt kennelijk ook politiek incorrect geoordeeld, en dus niet toegelaten tot de publiciteit in een grote krant. Gelukkig beschik ik over een eigen tijdschrift, en kan ik die opinie alsnog publiceren, zij het uiteraard voor een veel kleiner, zij het hoog gekwalificeerd publiek, en dus politiek ongevaarlijk geacht. Hier volgt die niet toegelaten opinie in een brief aan de Volkskrant.