De rechtsstaat in Polen en in Nederland

Civis Mundi Digitaal #35

De Europese Commissie opent onderzoek naar de bedreiging van de rechtsstaat in Polen. De belangrijkste steen des aanstoots daar is de bemoeienis van de nieuwe Poolse regering met het Constitutionele Hof, met name met de benoeming van rechters in dat Hof, en de beperkte mogelijkheid van dat Hof wetten aan de grondwet te toetsen, volgens Eurocommissaris Frans Timmermans een essentieel vereiste in een rechtsstaat. Mag ik in verband hiermee eraan herinneren dat Nederland nog altijd zo’n Constitutioneel Hof ontbeert? Liberalen, onder leiding van Thorbecke, wilden dat in 1848 wel introduceren, maar toenmalige christelijke Kamerleden hielden dat tegen. Die vertrouwden meer het toezicht van politici in de Tweede Kamer op de grondwettigheid van hun eigen wetten. Pleidooien dat toezicht toe te vertrouwen aan een politiek onafhankelijk college vonden sindsdien geen of onvoldoende weerklank. Politici in de volksvertegenwoordiging vertrouwden meer zichzelf, zoals slagers die hun eigen vlees zelf willen keuren. Zo kunnen zij als partijpolitici ook het benoemingsbeleid met betrekking tot publieke ambten in eigen hand houden, waardoor in de regel alleen partijleden benoemd worden, hoewel de Grondwet in artikel 3 sinds 1848 vereist dat iedere Nederlander, ook al is hij geen lid van een partij, benoembaar is in openbare dienst. Al is slechts 2% van de bevolking lid van een politieke partij, blijft zodoende, volstrekt in strijd met de Grondwet, de overgrote meerderheid van Nederlanders in feite uitgesloten van benoeming in de openbare dienst. Is dat alles niet in strijd met de rechtsstaatgedachte, Frans Timmermans? Is er in het licht hiervan wel reden als Nederlands politicus en nu Eurocommissaris zo hoog van de toren te blazen tegen de Poolse regering? Wel is er nu in ons land, na een moeizame en langdurige procedure, de mogelijkheid geopend tot politiek onafhankelijke toetsing van de wetgeving aan een heel klein deel van de Grondwet.

 

SWC