Civis Mundi Digitaal #38
Overal in Europa heeft zich een post-politiek klimaat ontwikkeld. Dat wil niet zeggen dat de politiek achter ons ligt, maar eerder dat men niet meer in staat is politiek te denken. Er is nauwelijks of geen verschil meer tussen de uiteenlopende maatschappijvisies en -projecten. De democratie vereist evenwel dat de burgers werkelijke alternatieven aangeboden krijgen als er gestemd moet worden. Dat is toch heel wat anders dan het kiezen tussen Coca-Cola en Pepsi-Cola. Democratie vereist dat er verschillende politieke orientaties tegenover elkaar staan met verschillende programma’s.
Helaas, alle sociaal-democratische partijen, waaronder ook de PvdA, hebben geaccepteerd, dat er een alternatief is voor de neo-liberale mondialisering. Wanneer de sociaal-democratie regeringsverantwoordelijkheid draagt, is het enige wat ze in deze visie kunnen doen het ietwat humaner laten zijn van de gevolgen van deze mondialisering.
De tegenstelling rechts-links bestaat in feite niet meer. Er zijn sociologen en politicologen die dat als een duidelijke vooruitgang beschouwen. Er is geen politieke tegenstander meer en zo wordt er gezocht naar consensus in het centrum. Tony Blair met zijn derde weg is daarvan in Engeland het voorbeeld, gevolgd door Gerhard Schröder in Duitsland en daarna door alle sociaal-democratische partijen in Europa: José Louis Zapatero in Spanje, de Pasok in Griekenland, de Partij van de Arbeid in Nederland tot en met de sociaal-democratische partijen in Scandinavië. Het niet meer bestaan van een werkelijk ‘links’ schept mede de voorwaarden voor een overal in Europa opkomend rechts populisme, dat de traditionele sociaal-democratie van het politieke toneel dreigt te doen verdwijnen.
Wil de sociaal-democratie overleven, dan moet ze een links populisme ontwikkelen. De kracht van het rechts populisme is het kennen van de rol van de passies in de politiek, de noodzaak om collectieve herkenningen te creëren. De sociaal-democratie verkiest het rationalisme dat evenwel niet werkt. Het presenteren van rationele argumenten is onvoldoende om mensen te overtuigen. Wanneer je een passie bestrijdt is de enige manier om die strijd te winnen een nog sterkere passie te ontwikkelen. Het rechts populisme - Marine Le Pen, Geert Wilders - probeert zijn invloed uit te breiden door een ‘wij’ tegen ‘zij’ ( immigranten, etc.). De passie van het rechts populisme draagt zo niet bij tot het versterken van de democratie. Integendeel, de kloof in de samenleving wordt erdoor vergroot en verzwakt zo de democratie.
Een ‘wij’ van links moet eerder de multi-nationals als ‘zij’ aanwijzen. Een ‘wij’ van links moet in staat zijn meerdere en verschillende democratische gevechten aan te gaan tegen verschillende vormen van onderdrukking in de westerse samenlevingen die steeds meer beheerst worden door een oligarchie, in naam van linkse waarden als sociale rechtvaardigheid en gelijkheid. Links moet daarbij een alternatief ontwikkelen voor het neo-liberalisme waarin wereldwijd armoede en milieuvernietiging de twee kanten van dezelfde medaille zijn.
Links moet daartoe een beweging-partij creëren om zo een synenergie te ontwikkelen tussen een politieke partij die campagne voert om verkiezingen te winnen, en een sociale beweging die een sterke band met de bevoking onderhoudt. Niet alleen met de traditionele volksklassen maar met alle lagen van de maatschappij, want de verpaupering is algemeen geworden, bedreigt ook de middenklassen. Het heeft geen enkele zin om daarom de traditionele tegenstelling rechts-links weer nieuw leven in te blazen. De sociaal-democratie, ook de PvdA , zou zich wat dit betreft kunnen orienteren bij de ontwikkelingen in Spanje met de politieke partij Podemos en de sociale beweging de ‘indignés’ waaruit Podemos is ontstaan.
Jan de Boer is lid van de PvdA, onder meer oud-directeur van de sociale dienst te Leeuwarden. Hij woont in Saint Laurent de la Cabrerisse (Fr.)