‘Een verplicht deel filosofie voor iedere student zou geen rare zaak zijn’

Civis Mundi Digitaal #41

Voormalig VU-rector Frank van der Duyn Schouten heeft een jaar de tijd om de Rotterdamse filosofiefaculteit klaar te maken voor de toekomst. “Ik kreeg een telefoontje van de huidige rector. Die zei: we zitten met een probleem.”

De nieuwe decaan van de Faculteit der Wijsbegeerte Frank van der Duijn Schouten.Beeld: VU Magazine

Het is een zwaargewicht, dat mogen we gerust zeggen. Van der Duyn Schouten (67) was in Tilburg hoogleraar Mathematische besliskunde, decaan van de economiefaculteit en rector magnificus. De afgelopen vier jaar bracht hij als rector de boel op orde aan de VU, waar hij eind jaren zestig zelf wis- en natuurkunde studeerde.

Hij leunt ontspannen achterover in zijn stoel. Vriendelijk, bedachtzaam, met achter de bril onderzoekende pretogen. De werkkamer op de vijfde verdieping van het Tinbergengebouw – de luxaflex half gesloten, het licht uit – is vrijwel helemaal leeg. Twee dagen per week is hij hier en veel meer dan een bureau en een laptop heeft hij dan niet nodig. Hij voert vooral gesprekken. De Faculteit der Wijsbegeerte lijdt al jaren onder bezuinigingen, reorganisatiesen interne onrust. Aan hem de taak om op 1 september 2017 een rapport op te leveren waarmee filosofie in Rotterdam weer vooruit kan.

’De faculteit leunt nu te zwaar op een aantal zeer gezichtsbepalende hoogleraren, die de komende tien jaar allemaal gaan vertrekken.’

Frank van der Duyn Schouten

U hebt als opdracht om ‘nader te bezien hoe de filosofie in de toekomst duurzaam verankerd kan worden als volwaardig wetenschapsgebied’. Wat betekent dat?

“Filosofie is samen met theologie de moeder der wetenschappen. Maar die positie staat onder druk. De Erasmus Universiteit heeft een eigen filosofiefaculteit, maar trekt daarmee geen stromen studenten. Dat maakt je kwetsbaar, omdat de financiering daar direct mee samenhangt. Ik heb een jaar de tijd om een idee te formuleren voor de toekomst. Daarvoor ga ik met heel veel mensen praten. Ik heb de neiging om een speciaal oor te lenen aan de jongere leden van het wetenschappelijk personeel. Het is hun vakgebied, hun toekomst. En de faculteit leunt nu te zwaar op een aantal zeer gezichtsbepalende hoogleraren, die de komende tien jaar allemaal gaan vertrekken.”

U bent wiskundige, waarom bent u gevraagd?

“Ik heb in mijn bestuurlijke werk, zowel in Tilburg als in Amsterdam, ervaring met de positionering van filosofie. In beide steden is filosofie verplicht voor alle studenten. Ze moeten verplicht twaalf studiepunten halen. En daarmee is de positie van de filosofen veiliggesteld.”

Is dat een model wat ook voor Rotterdam geschikt is?

“Op zichzelf vind ik een verplicht deel filosofie voor iedere student geen rare zaak. Studenten staan er lang niet altijd om te springen, maar alumni beschouwen het achteraf vaak als een van de hoogtepunten in hun studieloopbaan. Ik vind dat je als universiteit best een beetje paternalistisch mag zeggen: wij weten soms beter wat goed is voor studenten dan zij zelf.”

Filosofie als integraal onderdeel van alle studies, dat ligt mijlenver af van de tendens van de afgelopen jaren. Sterker nog: de faculteit zou opgeheven worden, de opleiding afgeschaft.

“Ik denk dat de discussie van de afgelopen tijd vooral bestuurlijk van aard is geweest, niet inhoudelijk. We moeten ons afvragen wat de beste vorm is om filosofie duurzaam en veilig te organiseren.”

U doet alsof de reorganisatie bedoeld is om de filosofie te beschermen. Maar zo heeft het voor de staf en voor de studenten niet bepaald gevoeld. Decaan Jack Vromen, zei: een zelfstandige faculteit is geen haalbare kaart meer.

“Als ik kijk naar de ondersteuning die deze faculteit zich kan permitteren, moet ik hem daarin gelijk geven. Aan de andere kant begrijp ik heel goed dat mensen bang zijn voor het voortbestaan van de filosofie als de faculteit verdwijnt. Daar moeten we met elkaar een weg in vinden.”

Was het ook uw opdracht om te onderzoeken of de filosofiefaculteit op termijn moet worden samengevoegd met kleinere faculteiten?

“Nee. Dat heb ik nog expliciet nagevraagd. Want als het antwoord daarop ja geweest was, dan had ik voor de opdracht bedankt. “

’Ik vind de andere kleinere faculteiten – de FSW, de ESHCC – niet de meeste gerede partners voor filosofie.’

Waarom?

“Het College van Bestuur heeft denk ik terecht gesignaleerd dat het verschil in formaat tussen filosofie en bijvoorbeeld economie en medicijnen problematisch is. Als kleine faculteit komt er ontzettend veel op je af en je hebt maar beperkte mogelijkheden de ondersteuning goed te organiseren. Maar dit soort bestuurlijke aspecten mogen nooit leidend zijn. Bovendien vind ik de andere kleinere faculteiten – de FSW, de ESHCC – niet de meeste gerede partners voor filosofie.”

Filosoof en journalist Rob Wijnberg noemde het in een reactie op de voorgenomen reorganisatie een treurig teken des tijds dat studenten rijen dik voor bedrijfskunde staan, terwijl er maar een handjevol eerstejaars op filosofie afkomen. Deelt u die mening?

“Ja. Alleen dat ligt aan de universiteit, niet aan de student. Opleidingen zijn te veel gericht op één discipline. Ik sluit niet uit dat tien procent van de economie- en bedrijfskundestudenten het saai vindt om de hele tijd met de optimalisatie van modellen bezig te zijn. Alleen: wat is het alternatief? Zo iemand gaat ook niet gelijk voltijd filosofie studeren. Daarom denk ik dat we moeten nadenken over een brede bachelor, waarbij we opleidingen aanbieden die raakvlakken hebben met bijvoorbeeld rechten, economie en bedrijfskunde. Het voorlopige succes van de Double Degree – we hadden vorig jaar tweehonderd studenten die filosofie als tweede studie kozen – laat zien dat daar animo voor is.”

Hoeveel eerstejaarsstudenten zijn er nu?

“Ik weet het niet precies, maar tussen de vijfentwintig en de dertig.”

Daar kun je toch geen faculteit op draaien?

“Nee. De Double Degree is op dit moment de kurk waar de faculteit op drijft. En dat mag best wat meer onderkend worden. Het zou mooi zijn als we de maatpakfinanciering kunnen inruilen voor een meer op prestaties gebaseerde financiering. Dat we bijvoorbeeld worden vergoed per studiepunt, dus ook geld krijgen als iemand maar zestig punten haalt van de negentig die de Double Degree voorschrijft.”

Wat gaat u doen als u hier klaar bent, op 1 september 2017?

“Ik zie wel wat er op me afkomt. Ik ben in een stadium waarin ik volledig kan doen wat ik leuk vindt – iets wat ik altijd al zoveel mogelijk gedaan heb, maar waarvoor ik nu alle ruimte heb. Ik heb als wetenschapper niets meer te verliezen en ik hoef niet bang te zijn voor een smet op mijn CV. Dat geeft me de volle vrijheid om een uitdaging als deze aan te nemen.”