Brazilië op de rand van de politieke afgrond
Civis Mundi Digitaal #42
door Jan de Boer
De corruptie rond de publieke Braziliaanse oliemaatschappij Petrobas is geen geheim. De linkse president Lula da Silva was hierbij de spin in het web en zijn opvolgster Dilma Roussef die probeerde zijn huid te redden door hem als minister in haar regering politieke onschendbaarheid te geven werd in augustus 2016 door het parlement onder aanvoering van rechts afgezet. De motivering was dat Dilma Roussef de begrotingscijfers mooier had voorgesteld dan ze in werkelijkheid waren - de gebruikelijke praktijk van alle Braziliaanse regeringen - en dat zij te weinig deed om de economische crisis met de bijbehorende volkswoede te bestrijden.
De hoop daarmee tevens de bladzijde van de economische, politieke en morele crisis om te kunnen slaan, is verdwenen nu blijkt dat ook de huidige interim- president , de rechtse Michel Terner eerder vice-president onder Dilma Roussef , zeer vuile handen heeft: 3 millioen euros voor zijn presidentscampagne in ruil voor vermindering van straf van de corrupte leiding van het bouw bedrijf BTP. Terner is niet geliefd, heeft als interim president een voorlopige regering geinstalleerd van louter blanke oudere mannen die reeds door justitie wegens corruptie op de korrel genomen waren. In de vijf maanden van zijn bewind werden al 6 ministers gedwongen af te treden door directe betrokkenheid bij financiële schandalen. Ook zijn steun en toeverlaat :de voorzitter van de Senaat Renan Calheiros, lid van dezelfde politieke partij, moest het veld ruimen op last van een rechter van het Hooggerechtshof wegens beschuldigingen van corruptie.Een beslissing die later uit angst voor een volledige politieke chaos door het Hooggerechtshof weer werd ingetrokken. Na de politiek heeft nu ook dit hoogste justitiële orgaan zijn geloofwaardigheid verloren aldus de politicoloog Carlos Melo.
63 procent van de Brazilianen eist nu het onmiddellijke vertrek van Terner en nieuwe presidents - verkiezingen. Om dat mogelijk te maken zou deze volgens de grondwet voor 31 december moeten aftreden. Terner weigert vooralsnog daaraan gehoor te geven , ontkent alle formeel nog niet bevestigde beschuldigingen .Hij vreest ook dat zijn aftreden het land in nog grotere financiële moeilijkheden zal brengen door het dan niet uitvoeren van zijn grondwetsherziening waarin bij amendement vastgelegd werd dat gedurende 20 jaar de overheidsuitgaven bevroren worden:een uiterst impopulaire maatregel die vooral de grote arme massa van Brazilianen treft, waarvoor hij overigens een telefonisch compliment van Donald Trump kreeg.
Binnenkort worden nieuwe onthullingen verwacht van de speciaal met corruptiebestrijding belaste rechters en niemand twijfelt eraan dat die rampzalig zullen zijn voor de politieke carrière van Terner. Hij zal dan na 1 januari 2017 gedwongen zijn af te treden . De keuze van een nieuwe interim-president in afwachting van de officiële presidentsverkiezingen in 2018 geschiedt dan door en uit de leden van het Congres wat gezien de corruptie van tenminste één derde van de parlementariers en leden van de senaat weinig enthousiasme oproept. Want wie weet, krijgen we dan een echte gangster als president, zegt mijn vriend en schrijver Olègue. De pressie voor een grondwetswijziging die vervroegde presidentsverkiezingen mogelijk maakt, wordt dan ook steeds groter.
Hoe reageert "de straat"? Politiek rechts houdt slechts af en toe betogingen tegen de alom aanwezige corruptie , politiek links protesteert tegen de grondwetshervorming en de bezuinigingen.
De hoofdstad Brasilia beeft bij de gedachte dat beide bewegingen zich op korte termijn zouden kunnen verenigen tegen een gezamenlijke vijand: Michel Terner. Vraag rest met welke politici moet dan een regering gevormd worden? Eind december en januari kunnen beslissend zijn voor de fragiele Braziliaanse democratie.