Waart er nog enigszins een spook door het Westen?

Civis Mundi Digitaal #48

door Hans Feddema

Is er in onze samenleving nog steeds veel wantrouwen vermengd met cynisme en negativisme? Of word dat idee ons alleen maar aangepraat door politici die inspelen op angst, soms uitvergroot door de sociale media? Valt het in Nederland niet juist mee met onderling vertrouwen tussen burgers en in onze democratische instituties? En heeft Özcan Akyol niet gelijk met z’n visie als AD-columnist, dat ‘politici zich meer moeten richten op de dingen die goed gaan’, omdat er meer goed dan fout gaat’ ? Dat het nieuwe kabinet wat op zich laat wachten, is jammer, maar geen reden voor wanhoop. Ons geduld wordt mogelijk wat op de proef gesteld. Ons aangepraat – Ingo Peters, ooit commandant in een oorlog, voorspelt in een dik boek wel erg pessimistisch zelfs een wereldoorlog in 2020 –  of niet, ik signaleer niettemin nog wel wat mineurstemming. Leon Heuts van Filosofisch Magazine sprak enige tijd terug van een ‘spook dat door het Westen’ zou waren, nl dat mensen de angst exploiterende verhalen  gaan geloven. Reden dat zijn magazine als tegenweer o.a. de ‘kracht van verhalen’ centraal stelt. Iets als de spirituele kracht van sprookjes of religieuze mythen die mede door Josef Campbell dichter bij ons zijn gebracht als antwoord op het raadsel van het leven, bijv. dat ieder van ons ‘de held’ is die zijn eigen pad heeft te gaan, als ‘mensen van de weg’ (Jezus), waarbij het doel minder belangrijk is dan de reis zelf.  

Cultuuromslag naar ander denken c.q. bewustzijn

Maar zitten we los daarvan nu niet te veel in de angstemotie of het gebrek aan zelfaanvaarding, omdat we ons laten wijs maken dat de samenleving en ook wij slecht zijn of zoals Willem de Ridder het uitdrukt: ‘het patroon van: de mens deugt niet of liever de mens denkt of gelooft dat hij niet deugt en dus deugt hij nergens voor’? Nee, we zitten veeleer in een lange positieve evolutie met zo nu en dan wel een terugslag, door sociologen ‘backlash’ genoemd. Zo’n terugslag is vervelend , zeker zoals met het drama in Syrië, het jihadisme, terreur in Engeland en de uit de hand lopende vluchtelingenstroom, maar het is goed ons dan tevens te realiseren, dat we in een ‘cultuuromslag zitten naar een ander denken c.q. ander bewustzijn’ als onderdeel van genoemde evolutie. Of zoals prinses Irene het in een lezing in A’dam uitdrukte, dat we leven in een ‘tijdperk dat ons uitdaagt nieuwe technische maar ook spirituele wegen te ontdekken om ons meer in harmonie te brengen met 1) de natuur en 2) ons innerlijk’. Dat essay en ook dat citaat zijn opgenomen in m’n eind 2016 uitgekomen boek ‘Keizer Zonder Kleren, Ken jeZelf, God als Kracht, het Dogma Voorbij’ (Uitg. Aspekt), ook hoe nader in te gaan op dat Irene-citaat, mede omdat de moderne mens vaak geen contact heeft met zijn innerlijke Zelf en daardoor eenzaam is.

Geschiedenis leert ons geen fatalisme

Zie de situatie wel onder ogen, maar probeer, vraag ik, - hoe pijnlijk ‘Londen, Manchester, ’Syrië’, de dramatische terugslag in Turkije qua democratie en andere crises ook zijn, inclusief het populisme en dat we moeten leven met een narcistische en onvoorspelbare president als Trump in de VS -, s.v.p. niet mee te doen aan klagend defaitisme. Ook omdat we sinds Einstein en de kwantumfysica weten, je dan het negatieve voedt, ja dat alles wat we energie geven sterker wordt. Duisternis is niet tegenovergestelde van licht, maar eerder de afwezigheid van licht. Als het donker is in een kelder, gaat de donkerte niet weg als je er over moppert, maar wel als je er via een kaars licht in brengt. Charles de Gaulle zei eens :’De geschiedenis leert ons geen fatalisme, er zijn momenten waarop de wil van een handjevol vrije mensen de gevestigde orde doorbreekt en nieuwe wegen opent.’ Bovendien leert onderzoek van o.a. Steven Pinker, die het geweld vanaf de middeleeuwen statistisch op een rijtje zette, inclusief oorlogen en ook (criminele en lust-) moorden in steden, dat er geen plaats kan zijn voor doemdenken. De conclusie van zijn omvangrijk Harvard-onderzoek is, dat we nu ‘in de meest vreedzame tijd van ooit’ leven. Dat er vanaf de M.E. sprake is van een (gestage) daling van geweld(sdenken), stadsmoorden en oorlog, tot op vandaag. Als we de criminele en andere moorden in Amsterdam of Rotterdam de laatste 100 of 50 jaar bezien, zien we ook die procentuele daling. Cijfers van S.I.P.R.I. lijken hetzelfde aan te tonen: in 1990 waren er globaal 26 gewapende conflicten of oorlogen en thans 11. Zestig jaar geleden stierven volgens S.I.P.R.I jaarlijks 22 op de 100.000 door geweld en terrorisme en vandaag nog 1,5 op de 100.000. Het klinkt ons vreemd in de oren na de recente aanslagen, maar de kans dat we door geweld om het leven komen, was nog nooit zo klein. Ik ga nog even door. De kindersterfte nam na 1990 met 50 % af en er zijn nu 87 democratieën in de wereld tegen 30 zo’n veertig jaar terug.

‘Positie van de vrouw en de gekleurde mens was nog nooit zo goed’

Ongelijkheid in Azië neemt af en van de Canadese  wetenschapper Michel Ignatiëff is de uitspraak: ‘De positie v.d. vrouw en de gekleurde mens was nog nooit zo goed’. Het lijkt een paradox, omdat onze perceptie vaak zo anders is. Niettemin wijst alles op een gestage evolutie in positieve zin, die gaande is. Niet dat we er al zijn, elke oorlog of moord is er een te veel en de gelijkheid laat ook in het Westen nog te wensen over, maar niettemin. De feiten geven hoe dan ook geen grond voor de opinie dat er een spook door het Westen waart, hooguit dat de evolutie tijdelijk nogal wat hapert of een (sterke) terugslag heeft. Bijzonder lijkt bovendien, dat de mens vandaag zich er meer en meer bewust van wordt, dat hij als individu door zijn energie een positieve bijdrage kan leveren in deze. Door de ontdekking van o.a. Sheldrake, dat er een weerkaatsend energieveld rondom ons is, kan elk individu door zijn uitstraling, dus ook door woorden en gedachten, die evolutie helend helpen bevorderen. Nu bijna alles energie en bewustzijn is volgens de nieuwe natuurkunde, is het van belang dat de mens zich bewust wordt van zijn innerlijke kracht, ja ook van z’n zijn en uitstraling. Toen ooit bij Gandhi studenten kwamen klagen, was zijn antwoord: ‘wees zelf  s.v.p. de verandering die jullie voorstaan’. Innerlijk veranderen en blij worden lijkt hoe ook  een belangrijk middel om effectief een positieve energie te kunnen uitstralen in  de samenleving, ook al is die tijdelijk soms ten prooi aan een stemming van onbehagen.

* Dr. Hans Feddema is antropoloog, voorheen universitair docent VU, historicus en essayist/publicist