Verbinding met een groots verband: gedichten over een bedreigde wereld in wording
Civis Mundi Digitaal #50
door Piet Ransijn
Inleiding
Deze gedichten zijn deels geschreven ten tijde van het schrijven van de artikelen in dit nummer als een persoonlijke aanvulling. Thema’s die actueel zijn in deze kenterende tijd, worden met elkaar verweven, zoals de toenemende verlichting ondanks duistere schaduwen die opdoemen, maar mettertijd weer zullen verdwijnen en plaats maken voor andere verrassingen.
Er lijkt een collectieve bewustzijnsgroei gaande, die onder meer wordt gevoed door de informatiestroom op het wereldwijde internet, maar veel omvattender en diepgaander is dan oeverloze informatie. Het gaat om verlichting in oosterse en westerse zin van de realisatie van universele menselijke waarden in een meer geïntegreerd bewustzijn, in verbinding met onze scheppende bron, waarvan Indiase wijzen zeiden: Ekam sat vipra bahudha vadanti: Het Zijn is één de wijzen geven er verschillende namen aan (Rig Veda). Dit betekent ook een verbinding van spirituele en seculiere waarden en idealen, waardoor conflicten tussen secularisme en religiositeit plaats kunnen maken voor progressieve wereldwijde verbondenheid in plaats van regressief dogmatisch fundamentalisme en nationalisme.
Groeiprocessen in het bewustzijn van talloze mensen vormen een soort voorboden of voorhoede van een toekomst, die nog verhuld is in een mist van onwetendheid en onbegrip, gepaard gaand met collectieve stress en onderlinge strijd. Het is een visionair perspectief dat verwant is met de visie van wereldburgerschap die in Civis Mundi vaker is uitgedragen, niet bedoeld als een oppervlakkig kosmopolitisme van rondreizende managers, maar een innerlijk besef van verbondenheid met onze aarde als levend geheel en met de mensheid als grote samengestelde familie, waarbij broedermoord helaas nog niet tot het verleden behoort.
De gedichten bevatten verwijzingen naar religieuze bronnen, die ondogmatisch, eigentijds of in de toekomst worden geïnterpreteerd en geprojecteerd in een integraal seculier spiritueel perspectief, dat wetenschap, filosofie, religie en kunst, met name poëzie omvat. Humane waarden en dieper inzicht in het geheel komen bij herhaling aan de orde in wisselende bewoordingen. Kritiek op politieke bekrompenheid, eenzijdige elitaire belangenbehartiging en economische exploitatie van onze aarde wordt hierbij niet uit de weg gaan.
Het neoliberalistische geloof in de markteconomie lijkt een inferieur alternatief voor een meer omvattende spirituele visie. De wijsheid van de mensheid die in de grote spirituele en religieuze leringen beschikbaar is, wordt vaak niet meer adequaat begrepen en werd in onze lange, vaak weerzinwekkende geschiedenis, vaak dogmatisch en enghartig geïnterpreteerd ten gunste van een enge groep machthebbers en onderdrukkers. Hopelijk breekt nu een meer verlichte fase aan waarin de kruitdampen van gewapende strijd oplossen en de zon van ons bewustzijn doordringt door de mist van onwetendheid en onbegrip.
Van de talloze bronnen waarnaar te verwijzen valt noem ik slechts de werken van Christopher Lasch, The One and Only True Heaven: Progress and Its Critics en The Revolt of the Elites and the Betrayal of Democracy, die ik onlangs tegenkwam. In het voetspoor van klassieke filosofen en sociologen ontmaskert en bekritiseert hij seculiere heilsverwachtingen en wijst hij op het onmisbare belang van morele waarden en spirituele bezieling, die in de graaicultuur met al zijn gadgets in de verdrukking komen.
De valreep van een nieuwe tijd 2017 08 20
Een donkere tijd
die onoverkomelijk leek
verliest zijn greep
We leven op de valreep
van een nieuwe tijd
die onontkoombaar bleek
De duisternis week
en de verlichtingstijd
wordt werkelijkheid
Het nieuws dat wordt gehoord
en in de kranten wordt gezet* *Meestal negatief en vertekend
verliest het van het vrije woord
dat wordt gezien op internet* *Sommige websites, zoals mijn bijdragen in Civis Mundi
Humane waarden
die in ons beginnen
zullen overwinnen
op onze dierbare aarde
Het leed heeft al te lang geduurd
de wereld in de war gestuurd
De mensheid heeft genoeg geleden
Het is nu tijd voor vrede
De vrede van het innerlijk
vormt een toekomstig rijk
van menselijke waarden
op onze dierbare aarde
We kunnen het van binnen vinden
Bezieling zal ons verbinden
De Geest die waait waarheen hij wil
maakt vele mensenharten stil
Ontvankelijk voor het woord
dat in de stilte wordt gehoord
Het woord dat was in het begin*
als uiting van de Grote Zin
Die ooit in ons verloren ging
maar spreekt in ieder ding
Want ieder onbeduidend wezen
is een zin in het geheel gegeven
De kosmos kent een groots verband
dat zich onttrekt aan ons verstand
dat ieder ding als onderdeel
verbindt met het geheel
Verbinding geeft het leven zin
zoals het was in het begin
wanneer het innerlijke licht
dat ieder mens verlicht* * Johannes 1:1,9
zich weer naar buiten richt
Inzicht en humane waarden 2017 08 03
Werkend voor het Goede
wordt het soms mij te moede
in dit ondermaans bestaan
waar men elkaar niet meer verstaat
elkaar vaak naar het leven staat
en met zichzelf is begaan
Waar onbegrip en onvrede zijn
willen we mensen inzicht geven
dat hen helpt te overleven
op deze bedreigde planeet
waar menigeen de weg niet weet
Dolend in een land van blinden
is dit inzicht moeilijk te vinden
Het vraagt doorbreken van de waan
van het standaard burgerlijk bestaan
met al zijn onbegrip en vooroordelen
die mensen tegen elkaar uitspelen
Het vraagt om een dieper inzicht
en gevoel van wereldburgerplicht
Verheven inzichten en idealen
uit ieder geloof naar voren halen
om vooroordelen te doorbreken
en andersdenkenden niet af te breken
Opdat de heersende onwetendheid
belicht wordt in het licht der eeuwigheid
Dieper inzicht in een integrale orde
en integrale waarden zijn verworden
Verdrongen door dogmatische systemen
die mensen inzicht juist ontnemen
In plaats van liefde preken ze haat
zodat men elkaar naar het leven staat
Onbegrip, vijandigheid, geweld en strijd
verdreef barmhartigheid en humaniteit
die mensen met elkaar verbindt
en een mens als zijn naaste bemint
Het licht van God verzonk in duisternis
Men weet niet eens meer wat het is
Men klampt zich vast aan woorden
als een vrijbrief om te moorden
Menselijke waarden worden omgekeerd
op grond van wat een tekst beweerd
Geweld verdwijnt niet met geweld
hebben wijzen ons telkens verteld
Duisternis verdwijnt alleen door licht
Onbegrip verdwijnt door inzicht
Vijandigheid verdwijnt door vrede
en onwetendheid door weten
Weten waar het werkelijk om gaat
Inzicht in de menselijke maat
dat een ander in zijn waarde laat
vijandigheid en onbegrip verdrijft
zodat verbindend inzicht overblijft
Door standvastigheid in vrede
wordt conflict beperkt en vermeden
Dieper inzicht ziet door onbegrip en haat
daar het dat anderen in hun waarde laat
en hen wil bevrijden van wat hen schaadt
Wie strijdt voor het Goede
wil een ander voor haat behoeden
Het gaat om een ander bewustzijn
waarin een ander er mag zijn
op grond van menselijke waarden
die de vrede versterken op aarde
Realisatie van waarden 2017 08 09
Als kind werd ik gepest
omdat ik afweek van de rest* *Ik was nl. langer, kwam uit een ander dorp en deed niet mee
Ik ben steeds afgeweken Voel ik mij ook daarom solidair met mensen die worden bestreden?
heb dingen anders bekeken
Mijn eigen gedachten gedacht
ongeacht de gevestigde macht
Ik maakte mij sterk
voor religie, tegen de kerk
’Écrasez l’ infame’* *De strijdleus van Voltaire tegen de kerk
om wat zij heeft gedaan
Ben religieus gebleven
in denken en streven
Al jong met anderen gepleit
voor een religie der mensheid
Voor wereldburgerschap
van een goddelijke stad* *De civitate Deï van Augustinus
die onze aardse stad omvat
verheft naar hogere waarden
die woordenstrijd achter zich laten
Ik diende dogmatiek
geregeld van repliek
en voerde dikwijls strijd
met onverdraagzaamheid
Het heeft mij gevormd
naar eigen inzicht en norm
Op mijzelf aangewezen
ben ik gaan denken en lezen
Oosterse en westerse wijzen
hebben de weg kunnen wijzen
naar wereldburgerschap
van een goddelijke stad
Een geestelijk rijk
dat zich ontvouwt in de tijd* *Zie bijv. de evolutionaire visie van Teilhard de Chardin,
Deze ontwikkelingsgang Sorokin, Social and Cultural Dynamics en andere werken
voltrekt zich eeuwenlang: en Norbert Elias, Het civilisatieproces, in seculiere termen
de realisatie van waarden
welzijn en vrede op aarde
In eerdere artikelen zoals de boekbespreking van De tweeling van Tessa de Loo heb ik toegelicht dat mijn eenvoudige ouders leerden dat ook protestanten, atheïsten en zelfs communisten, zoals onze bakker, goede mensen konden zijn (en in de hemel konden komen). Ongeacht hun geloof en in afwijking van de toenmalige RK leer en de exclusieve leer van andere religies, die menen dat het goede en ware alleen aan hun geloof is voorbehouden.
Dit impliciet overgenomen principe om mensen niet zozeer naar hun geloof of overtuiging maar naar hun ’goedheid’ en integriteit te waarderen is bewust en onbewust richtinggevend geweest.
Dageraad of avondrood over het oude en nieuwe Jeruzalem, stad van strijd en hoop op vrede
Medemensen 2017 07 17
Zijn niet alle mensen
onze medemensen?
Zelfs de criminelen
kunnen mij iets schelen
al lijken zij slecht
Ieder mens heeft recht
op een eigen bestaan
en zijn eigen weg te gaan
zonder een ander te schaden
en in zijn waarde te laten
Iedereen begint te zeiken
als armen stelen van rijken
Als de rijken de armen
bestelen en verarmen
dan lijkt dat legitiem
Zo wordt dat gezien
Als rijke industriëlen
schatten uit de aarde stelen
arbeiders lage lonen geven
waarvan ze niet kunnen leven
Zelf een rijke buit opstrijken
als het moet over lijken
Alles gaat naar recht en rede
leert een glorieus verleden
Waarin talloos velen
zich lieten bestelen
door rovende heren
zoals de annalen leren
Het gaat nog steeds
zoals het is geweest
Liegende rovende rijken
die geen weldoeners blijken
Met listen en lagen
en handelsverdragen
zetten zij macht en gezag
zonder protest en beklag
in ieder land naar hun hand
in wereldwijd verband
Beklag op een zijspoor gebracht
want zij zijn aan de macht
in een ondoorzichtige kluwen
van trekken, bedriegen en duwen
Wat valt met goed fatsoen
aan onrecht nog te doen?
Mensen laten ontwaken
en vorderingen maken
met toebedeelde taken
Mensen bewust maken
Alternatieven creëren
Van wijze mensen leren
Het onrecht bekritiseren
De aarde goed beheren
Negatieve tendensen keren
In woelig water laveren
Menselijke waarden eren
Van zin beroofd 20 08 22
We zijn geboren
uit bewustzijn
Een open terrein
zonder grenzen
Het ging verloren
bij de meeste mensen
Hun levensterrein
kent enge grenzen
We geloven een leer
waarin we zelf de heer
en meester menen te zijn
Maar dat is schijn
Onderworpen aan wetten
die excessen beletten
zijn er hogere krachten
waar wij object van zijn
Wij zijn niet bij machte
heer en meester te zijn
Wij kennen die wetten
door ons bewustzijn
Ooit was een Schepper
de bron van weten en wetten
De Schepper als de bron
waaruit de schepping begon
De hoogmoedige mens
eerbiedigt geen grens
Vernietigt de schepping
het werk van de Schepper
Hij acht het gering
Erkent ook geen schepper
Leeft niet naar zijn wetten
gelegd in de schepping
’Wie de goden willen verderven
slaan zij eerst met blindheid’
Wie inzicht wil verwerven
doorziet eerst zijn blindheid
In een wereld zonder zin
draait het leven om gewin
Wij teisteren de aarde
ontnemen haar waarde
Rijken die steeds rijker worden
die maar zelden wijzer worden
koesteren een heilloos geloof
in verrijking door roof
Rovershoofden aan het hoofd
van multinationale roversbende
die haar van haar schatten berooft
geven onze aarde veel ellende
De autochtonen die er wonen
die nog geloven in hun eigen goden
wetten, waarden en geboden
zien hen liever gaan dan komen
Hun wereld kent een andere zin
dan excessieve hebzucht en gewin
Ongeacht de onderlinge strijd
heerst er nog saamhorigheid
De aarde die hen voedt
wordt nog door hen behoedt
Toch vervaagt op den duur
het verband met de natuur
De eenheid ging verloren
waarin wij zijn geboren
De natuur werd onze vijand
staat niet mee aan onze kant
Zij is niet goddelijk meer
Wij gingen in verweer
Wij leerden haar bedwingen
en naar haar gunsten dingen
Wij exploiteren haar wetten
om ze naar de hand te zetten
We knielen en buigen niet meer
voor een god of een heer
Wij zijn de heren der schepping
sinds onze almacht God verving
Maar we zijn de eenheid kwijt
We leven met onszelf in strijd
Ook met mores en noties van God
die niet meer geëerbiedigd wordt
als diepste grond van ons bestaan
Wij zijn onze eigen weg gegaan
Wij wonen nu het meest in steden
Leiden vaak een onnatuurlijk leven
We zijn de diepe harmonie verloren
met de bron waaruit wij zijn geboren
Wij zijn de voedingsbodem kwijt
van eenheid in verscheidenheid
Ons leven tegen beter weten in
is vervreemd van diepere zin
De sleutel tot ons innerlijk
zijn wij al eeuwen kwijt
die binnenin te vinden is
zoals ooit iedere wijze wist
Waarom zien wij dat niet? 2017 09 03
Wat weet de gewone man
nu feitelijk van de islam
sinds deze zo dichtbij kwam?
Waarom zijn er zoveel vooroordelen?
Waarom willen wij niet eerlijk delen
willen rijken van de armen stelen?
Waarom zien wij anderen als vijand?
Waarom doen wij dat in eigen land?
Waarom reiken wij elkander niet de hand?
Zijn niet alle mensen medemensen
met dezelfde wezenlijke wensen?
Waarom denken wij in enge grenzen?
Waarom hebben wij geen ruime blik?
Waarom zitten wij gevangen in een ik?
Waarom maken mensen zich zo dik
om allerhande triviale zaken
die geen wezenlijk verschil uitmaken
maar hun zwakke plekken raken?
Waarom leven mensen niet in vrede
Hebben grote groepen in het verleden
niet genoeg aan onderlinge strijd geleden?
Waarom stel ik zulke vragen?
Is het moeilijk te verdragen
dat onschuldigen elkaar belagen?
Waarom pakken wij de kern niet aan
door op achtergronden in te gaan
zodat wij de redenen verstaan?
De kern van het probleem
is het inzicht dat verdween
als een zon die helder scheen
Er kwamen wolken voor de zon
toen een tijd van onbegrip begon
dat zich wereldwijd ontspon
Mensen raakten in hun ik gevangen
en gehecht aan onbewuste drangen
in een lange keten van verlangen
Als we hier bewust van zijn
opent zich een andere staat van zijn
in een open grenzeloos terrein
In bewustzijn zonder grenzen
is er plaats voor alle mensen
vrede en vervulling van hun wensen
Als een mens dit helder ziet
ligt een andere wereld in het verschiet
Waarom zien wij dat gebied dan niet?