Post-koloniale spanningen in Afrika

Civis Mundi Digitaal #57

door Jan de Boer

In oktober werd een onafhankelijk virtueel land uitgeroepen: Ambazonie. De grondleggers droomden ervan de beide Engels sprekende regio’s in het westen van Kameroen te verenigen. Volgens hen en niet geheel ten onrechte worden deze regio’s onderdrukt door de Frans sprekende president van Kameroen, de 85 jarige Paul Biya, die al meer dan 35 jaar aan de macht is. Deze afscheidingsbeweging werd snel door het leger verpletterd. De beweging eiste eerst een decentralisatie en vervolgens een terugkeer naar het tussen 1961 en 1972 geïnstalleerde federalisme. Bij gebrek aan een politieke dialoog radicaliseerde een deel van de aanhang. Zij zag de gewapende strijd tegen de regering in Kameroen als enige middel om de in hun ogen gerechtvaardigde eisen te realiseren. Deze strijd heeft al aan enige tientallen leden van de veiligheidstroepen het leven gekost.

Wel vaker worden net als in Kameroen afscheidingsbewegingen door de betreffende staten als terroristen beschouwd. Wie herinnert zich niet de afscheidingsbeweging in Nigeria die de staat Biafra wilde vestigen? Hun leiders beriepen zich op de Afrikaanse geschiedenis van voor het koloniale tijdperk ter legitimatie van een herziening van de grenzen. Zij werden opgespoord, veroordeeld en opgesloten. Zelfs groepen jihadisten vinden hun inspiratie in de koninkrijken van voor de koloniale tijd. Boko-Haram zegt erfgenaam te zijn van het koninkrijk van Kanem-Bornou dat van de achtste tot de negentiende eeuw met het kalifaat van Sokoto, de grootste staat van Afrika was. Andere groepen jihadisten in het noorden van Mali beroepen zich op het theocratische imperium van Macina om hun strijd te legitimeren.

De leiders van de Afrikaanse staten tonen zich onverzettelijk als het gaat om de grenzen en de onschendbaarheid van hun grondgebied zoals ze dat hebben geërfd van hun vroegere koloniale meesters. De in 1963 opgerichte Organisatie van Afrikaanse Eenheid heeft deze principes in haar grondvest opgenomen. Voor de Afrikaanse leiders was dit de manier om alle afscheidingsbewegingen illegaal te verklaren en het eventueel nodige gebruik van geweld tegen hen die de grenzen willen herzien of zelfs afschaffen te rechtvaardigen. Een gevoelige kwestie want slechts 35 procent van de grenzen uit de koloniale periode liggen duidelijk vast.

Zonder steun van de internationale gemeenschap is elk afscheidingsavontuur gedoemd te mislukken. Afrika beneden de Sahara mag dan het toneel zijn van talrijke conflicten met tienduizenden doden, succes van afscheidingsbewegingen blijft een uitzondering. Afgezien van de onafhankelijkheid van Zuid-Soedan in 2011 en die van Eritrea achttien jaar eerder is geen enkele afscheidingseis gehonoreerd. Beide werden verworven na dodelijke strijd en vervolgens onderhandelingen met de staten waarvan zij deel uitmaakten en een referendum, Het in 1991 door een afscheidingsbeweging uitgeroepen Somalië functioneert zo goed en zo kwaad als het gaat met eigen instituties, maar heeft nog steeds geen internationale erkenning.

Ondanks de mislukte afscheidingen van Ambazonie en Biafra, is de instabiliteit veroorzaakt door het buitenspel zetten van deze gemeenschappen een duidelijk teken van een postkoloniale malaise. Met het oog op de verkiezingen in 2018 in Kameroen en het jaar daarop in Nigeria zijn deze afscheidingspogingen voor alles een ernstige waarschuwing voor talrijke Afrikaanse staten die het moeilijk hebben om zich ook als een natie te presenteren.