Civis Mundi Digitaal #60
Ik heb Ons Erfdeel zo’n 60 jaar geleden leren kennen als een tijdschrift over het culturele en maatschappelijke leven in Vlaanderen en Nederland, onder leiding van Jozef Deleu. Het is inmdidels uitgegroeid tot een indrukwekkende culturele instelling, die twee grote tijdschriften publiceert, naast Ons Erfdeel Septentrion, die al meer dan 40 jaar Franstaligen informeert over ontwikkelingen in de Lage Landen; twee prachtige jaarboeken, The Low Countries en De Franse Nederlanden; talrijke boeken; en een rijk gevulde website. Wat mij van de boeken het meest getroffen heeft, is een boek uit 2015, en verschenen onder de titel Het (on)verenigd Koninkrijk. Het belicht de korte maar boeiende periode 1815-1830, waarin België en Nederland een gemeenschappelijke staat vormden. Onder redactie van de historici Remieg Aerts en Gita Deneckere wordt het Verenigd Koninkrijk als een complex geheel bestudeerd, dus niet alleen vanuit Nederlands of Belgisch perspectief. Mede dankzij deze Vlaams-Nederlandse instelling telt de Nederlandstalige wereld in cultureel opzicht in internationaal verband meer mee dan in Nederland beseft wordt.
Inmiddels is het tweede nummer van Ons Erfdeel 2018 verschenen, met liefst 185 bladzijden, en met opnieuw een grote verscheidenheid aan informatie over het Nederlandstalige culturele leven. Het herinnert ook aan het historische jaar 1968, toegespitst op Vlaanderen. Ging het toen om “Leuven Vlaams” of “bourgeois buiten”? Die vraag staat ook op de kaft van Ons Erfdeel 2/2018, en wordt in het nummer beantwoord door Jo Tollebeek, hoogleraar cultuurgeschiedenis van de KU Leuven. Hij beschrijft hoe het rumoer in de Leuvense straten begin 1968 al precedenten had in 1962 en 1966, hoe zich op de taalstrijd – “Leuven Vlaams” – ook een nieuw-linkse contestatiebeweging entte, hoe die van elkaar vervreemdden en hoe vijftig jaar later ironisch genoeg meer Engels dan ooit klinkt aan de KU Leuven.
Op de website van Ons Erfdeel wordt nog uitvoeriger teruggeblikt op mei ’68, en bij uitbreiding op de hele jaren 1960, toen de maatschappij en de cultuur van de westerse samenlevingen sterke veranderingen meemaakten. Wat is daar een halve eeuw later van overgebleven in de Lage landen?
Het nummer bevat opnieuw een lange serie van pas verschenen boeken, waaronder twee boeken over Willem Kloos en de beweging van de Tachtigers, en een biografie van Albert Verwey, dichter, literatuurcriticus en hoogleraar, die met Kloos de belangrijkste figuur was van de Tachtigers, een literaire beweging die zich onderscheidde door haar verzet tegen de gevestigde literatuur van haar tijd, te braaf en te moralistisch. De beweging ontplofte op merkwaardige wijze door een verloving. In de tijd dat Verwey zich verloofde met Kitty van Vloten kwam er plots een einde aan zijn samenwerking met Kloos, en daarmee aan de beweging der Tachtigers. Over de oorzaak van die breuk is veel gespeculeerd. Zeker is dat Verwey het bohemien leven van Kloos en de zijnen niet wilde lijden; daarnaast keerde hij zich steeds meer af van het individualisme, dat volgens hem onherroepelijk tot nihilisme zou leiden. De kunstenaar moest weer op zoek naar het Goede, het Ware en het Schone. De intellectueel diende niet alleen kritiek op zijn eigen tijd te leveren, maar daarin ook als een intellectueel leider op te treden.
DIGITALE VERSTERKING
In de toekomst zal Ons Erfdeel zijn digitale aanwezigheid overigens vaker versterken op die manier. Voorjaar 2019 lanceren we een nieuw webplatform, www.thelowcountries.eu, met informatie, reflectie en opiniëring over de Lage Landen in het Engels, het Frans én het Nederlands. Omdat de afstemming tussen print en digitaal voortdurend evolueert, horen wij daarover graag uw mening. Hier kunt u onze vragenlijst invullen. Alvast bedankt!
NEDERLANDS WERELDTAAL
Terug naar Ons Erfdeel 2/2018. Vooraan staat een hartstochtelijk pleidooi van Henriette Louwerse, voorzitter van de Internationale vereniging voor Neerlandistiek, om het Nederlands als een wereldtaal te zien, want: “het Nederlands is alleen een kleine taal voor wie klein denkt.”
ONDER HET KEURSLIJF VAN DE NORMALITEIT
Het multidisciplinaire oeuvre van Melanie Bonajo is wars van dogma’s, bevat een fikse dosis humor en is nog tot eind oktober 2018 in het Bonnefantenmuseum in Maastricht te zien. Mirjam Westen dompelde zich onder in het werk van Bonajo, die is geïntrigeerd door het ongeregelde dat sluimert onder het keurslijf van de normaliteit.
Melanie Bonajo, Night Soil Fake Paradise, 2014, film still 2, courtesy AKINCI
EINDELOZE WOEKERING
Ook het schrijverschap van dichter en beeldend kunstenaar Lies van Gasse is een fascinerende demonstratie van wat de verbeelding en de taal vermogen. Dirk De Geest hakt zich een weg door Van Gasses haast eindeloze woekering van woord en beeld.
Lies van Gasse, Zand op een zeebed
DE ESSENTIE VAN DE VORM
De expressieve en elementaire bouwstijl van Dom Hans van der Laan zorgt dan weer voor schoonheid en rust. Zijn sobere bouwwerken vormen een zoektocht naar de essentie van de vorm, schrijft Caroline Voet.
Abdij Roosenberg in Vaals, foto Jeroen Verrecht
PROTESTMUZIEK EN GEPOLDER
Hoe zou het nog zijn met de Nederlandstalige protestmuziek? Tot diep in de jaren 1980 leek die een sterk, solidair links front te vertegenwoordigen. Anno 2018 klinkt vooral gepolder van muzikanten die zich met links identificeren. In de steeds diverser wordende hiphopscene zijn wel talloze politiek uitgesproken stemmen actief, al is het muzikale activisme daar minder eenduidig.
VLAAMSE STADSTHEATERS IN DE OVERGANG
Voor de Vlaamse stadstheaters zijn, anderhalf jaar na de start van de beleidsperiode 2017-2021, de wittebroodsweken ruimschoots voorbij: de ambitieuze plannen zouden volop zicht- en voelbaar moeten zijn. Wat beweegt er bij NTGent, KVS Brussel en Toneelhuis Antwerpen?
’Drarrie in de nacht’ van de KVS © DannyWillems
FOTO(COLLAGE)S VAN SANNE DE WILDE EN RUTH VAN BEEK
Sanne De Wilde (1987) heeft in snel tempo haar plek veroverd in de voorlinies van de Belgische fotografie. Met haar recentste fotoboek The Island of the Colorblind (2017) toont ze volgens Dirk Leyman opnieuw haar inlevingsvermogen en ambitie in een project met internationale allures.
Sanne De Wilde, The Island of the Colorblind
Hoe slaagt Ruth van Beek erin om van iedere fotocollage een vat vol intriges te maken, een toneelvloer bezet met tegenstelling en spanning, een onderkoeld soort psychodrama? Tineke Reijnders zoekt naar een antwoord.
Ruth van Beek, Untitled (The Levitators, 35), folded image 2012
MUZIEK: JAN SWERTS, MEINDERT TALMA EN... DE BEIAARD
De Belgisch-Limburgse componist Jan Swerts hengelt niet naar de aandacht van de grote massa. In zijn neoklassieke universum staat alles in het teken van verstilling en vergankelijkheid.
Meindert Talma (geboren in Friesland, woonachtig in Groningen) wordt soms “Nederlands onbekendste popster” genoemd. Vaak kiest hij voor een nationale of zelfs vrij lokale thematiek, terwijl zijn muziek tegelijk binnen een internationale context en traditie functioneert.
De beiaard: belegen, toch? Nee hoor: beiaardiers in de Lage Landen herstellen de verbinding met het eenentwintigste-eeuwse publiek op diverse, boeiende manieren.