Gele hesjes in Europa, Nederland niet uitgesloten

Civis Mundi Digitaal #74

door Jan de Boer

Frankrijk, het land van romantiek en revolutie heeft de primeur van de door de overgrote meerderheid van de Franse bevolking gesteunde spontane woede-uitbarsting van de ’gilets jaunes ’: gebrek aan koopkracht, te hoge belastingen en een gebrek aan democratie. Men manifesteert voor fiscale en sociale rechtvaardigheid en een meer directe democratie. Werkelijke democratie wordt ook vertaald naar de mate waarin de formele democratie door een materiële democratie gedekt wordt. Het is toch een schande dat in rijke landen mensen een beroep moeten doen op voedsel-en kledingbanken. Dan is er toch echt iets mis met wat democratie heet. Verder spelen onzekerheden wat de toekomst betreft en de noodzakelijke uitgaven voor de overlevingsstrijd van onze samenleving tegen de opwarming van de aarde en de daardoor catastrofale klimaatveranderingen ook een niet te onderschatten rol.

Het staat voor mij vast dat ook andere Europese landen, ook Nederland, met deze woede-uitbarstingen te maken krijgen, want ook daar zullen de eisen voor fiscale en sociale rechtvaardigheid en meer directe democratie als gevolg van de digitale revolutie steeds harder klinken. En wat duidelijk moge zijn is dat de ecologische strijd voor het behoud van de menselijke samenleving alleen maar slaagt bij fiscale en sociale rechtvaardigheid, die nu verre te zoeken is.

Ik wil u daartoe wat ideeën ter overdenking geven. Ik ben een groot voorstander van een representatieve democratie en merk daarbij op dat door onder meer het gebrek aan geloofwaardigheid van politieke partijen en daardoor een steeds geringer aantal mensen die lid zijn van een politieke partij, in onze representatieve democratie slechts een handjevol mensen en dan ook nog met een hoog ’bobo"-gehalte de dienst uitmaakt. Met andere woorden: onze representatieve democratie representeert niet of nauwelijks de Nederlandse bevolking. Wat de ecologische overlevingsstrijd betreft, legt deze zeker waar er geen sprake is van fiscale en sociale rechtvaardigheid het in onze kapitalistische samenleving die berust op en verslaafd is aan steeds meer produceren en consumeren en dus voor steeds meer milieuproblemen zorgt, het af tegen de dagelijkse noden en zorgen van een groot deel van de bevolking.

Om wat deze twee essentiële problemen betreft een zeker tegenwicht te bieden stel ik voor de leden van de Eerste Kamer bij algemene loting te kiezen met daardoor een zo goed mogelijke werkelijke presentatie van de doorsnee-bevolking en verder een Derde Kamer te installeren met onafhankelijke vertegenwoordigers van milieuorganisaties en milieudeskundigen die alle wetsvoorstellen op de ecologische gevolgen test en verder gevraagd en ongevraagd advies aan de regering uit kan brengen. Verder moet er nationaal, provinciaal en lokaal geëxperimenteerd worden met allerlei vormen van participatieve democratie, waarbij het referendum ook weer van stal gehaald moet worden.

Het huidige kapitalistische systeem moet hervormd worden willen we een ecologische ramp voor nog zover en zoveel mogelijk vermijden of ons daaraan aan te passen. Ik raad een ieder aan om in dat verband kennis te nemen van het werk ’ La Justice comme équité’/’ Justice as fairness’ van de ook voor verstokte liberalen onverdachte filosoof/econoom John Rawls die billijkheid als uitgangspunt stelt voor sociale rechtvaardigheid hetgeen regelrecht in strijd is met de gerichtheid op het onmiddellijke nut. De Indiase econoom en Nobelprijswinnaar Amartya Sen heeft dit verder praktisch uitgewerkt ("L’Idée de Justice") en zo ook de weg geopend naar een inspraak bevorderende democratie. Hij werkte een strategie uit voor een verandering van het kapitalisme met een evenwicht tussen de eis van economisch rendement van bedrijven en van een sociaal welzijn uitgebreid naar het milieu. In dat kader is de opwarming van de aarde met klimatologische veranderingen een nieuw soort catastrofe met de mogelijkheid van een verwoesting van de menselijke beschaving. De Franse filosoof-ingenieur Jean-Pierre Dupuy heeft dit in zijn werk ’ Pour un catastrophisme éclairé" verder uitgewerkt en aangegeven hoe deze catastrofe praktisch te lijf te gaan. Deze Franse filosoof /ingenieur die zich beschrijft als een "rationalistische extremist" moet ook voor het CDA onverdacht zijn gezien zijn uitspraak: " Je ne suis pas un intellectuel chrétien, mais un chrétien intellectuel. Le christianisme est une science beaucoup plus qu’une réligion." De voorwaarde om deze ecologische catastrofe te bestrijden is, zo laat Jean-Pierre Dupuy weten, evenwel een participerende democratie op alle niveaus van de organisatie van samenlevingen om de houdbaarheid van het leven op aarde te herstellen. En om iedereen daarbij te betrekken is sociale rechtvaardigheid en democratisering van de rijkdom absoluut noodzakelijk.