Het drogbeeld van voorspoed in de Verenigde Staten

Civis Mundi Digitaal #74

door Jan de Boer

Als gevolg van de verkiezing van Donald Trump heeft in het publieke debat in de Verenigde Staten Sarah Kendzior een belangrijke stem gekregen. Zij schreef ’The View From Flyover Country. Dispatches From The Forgotten America’ (2018) dat als een bom in sloeg.

Deze inwoonster van Saint Louis (Missouri) is door twee bijzonderheden één van de experts van het nieuwe Amerika geworden. Als doctores in politieke wetenschappen is zij gespecialiseerd in de autoritaire regimes in Azië. Het presidentschap van Trump met zijn corruptie, zijn vriendjespolitiek en zijn anti-democratische afwijkingen herinnert in veel opzichten aan deze regimes. De tweede bijzonderheid is het feit dat Sarah Kendzior leeft in de ’ flyover country’: deze onbekende en achtergebleven gebieden waarover veel Amerikanen heen vliegen zonder daar even echt te zijn.

Voordat zij in 2016 beroemd werd, verdiende zij haar brood als freelance journaliste met artikelen in ’Quartz’ of ’Al Jazeera’ gewijd aan de situatie van Amerikanen in de binnenlanden: blijvende werkloosheid, uiterst lage inkomens, gezondheidsproblemen als zwaarlijvigheid en verslaving aan opium bevattende medicijnen/drugs, en het diepe gevoel van er niet meer bij horen en verlaten zijn dat op een zekere manier de overwinning van Trump verklaart. Eén thema komt steeds weer in haar artikelen en voordrachten naar voren: het radicale uiteenlopen van een voortdurende verrijking van Amerika en een spectaculaire ten achterstelling van een toenemend deel van de Amerikaanse bevolking.

Sarah Kendzior laat mij weten, dat het lage werkloosheidscijfer een illusie is. De kwaliteit van de banen wordt slechter door steeds meer onderaannemers en een verveelvoudiging van partiële en kortdurende arbeidscontracten. De meerderheid van de banen worden nu gecreëerd in sectoren als de horeca met lage salarissen, onmogelijke werktijden, met een hard management en een vrijwel niet bestaande sociale bescherming. Onder deze condities weigeren steeds meer werknemers werk te zoeken en komen zo ook niet meer in de officiële werkloosheidscijfers voor. Trump kan pochen op een dalende werkloosheid, de Amerikanen van de ’flyover country’ weten beter, zij constateren dat hun economische situatie verslechtert. De digitale revolutie doet ook geen goed. De banen in de ’flyover country’ behoren tot de oude fordistische economie: kwaliteitsbanen als de bureaubanen of die van de lopende band van het assembleren van auto’s, maar die worden steeds zeldzamer door automatiseringsprocessen en overplaatsing naar het buitenland.

In de steden is de situatie nauwelijks beter. Men zou naar de grote metropolen kunnen verhuizen waar veel banen in de nieuwe grootstedelijke economie beschikbaar zijn zoals in de horeca, persoonlijke dienstverlening, onderwijs en gezondheidszorg. Deze banen zijn moeilijk te automatiseren. Maar de dure stedelijke huizenmarkt biedt weinig of geen huisvestings- mogelijkheden, de inkomens van werkers in die nieuwe economie zijn daarvoor te laag. Dat geldt ook voor artiesten, voor beginnende ondernemers, kortom voor iedereen die geen huisvesting meer kan krijgen waar zij wel nodig zijn. In het Amerika van Sarah Kendzior is iedereen verliezer: zij die ver buiten de steden wonen waar de banen steeds zeldzamer worden, zij die in de grote steden en metropolen wonen waar de huizenprijzen de pan uitrijzen. De voorspoed van de Verenigde Staten, hoe reëel die ook moge zijn, is voor de grote meerderheid van werknemers een illusie. Het mechanisme van de herverdeling van rijkdommen is geblokkeerd. En ongelukkigerwijs heeft Amerika nog geen sociale instellingen uitgevonden voor het draaglijk en attractief maken van de rond de digitale economie gegenereerde banen. Het Amerika van Trump ligt daar niet wakker van.

En hoe is wat dit betreft de situatie in Europa? Aan u het antwoord.