BON kritisch over advies Onderwijsraad: waar is het vak?

Civis Mundi Digitaal #74

BON heeft met grote bezorgdheid kennisgenomen van het jongste advies van de Onderwijsraad, Ruim baan voor leraren. Het is niet duidelijk hoe met dit advies het lerarenberoep aantrekkelijker wordt en hoe het lerarentekort verkleind kan worden.

Vorig jaar zijn de nieuwe bekwaamheidseisen aangenomen met de hoofdrol voor de vakinhoud. De bekwaamheidseisen zijn in overleg met de leraren opgesteld. Die prominente aandacht voor vakinhoud lijkt nu verdwenen. Als een leraar meerdere vakgebieden moet beheersen, zal dat ten koste gaan van de diepgang en de kwaliteit van beide vakgebieden. 

Veel leraren hebben juist bewust gekozen voor één bepaald vak. Uit liefde voor een vak hebben ze besloten zich erin te verdiepen en hun kennis te delen met de volgende generaties. Leraren in opleiding hebben geen behoefte aan een algemeen basisjaar pedagogiek en onderwijskunde. En elke leraar weet dat didactiek zonder vakinhoud niet bestaat. Waarom mag een leraar zich niet specialiseren in één vakgebied en daar excellent in worden? Waarom geen ‘onderwijs op maat’ voor de leraar? 

Bovendien is het niet efficiënt om in meer vakken les te geven. Lesvoorbereiding, overleg met collega’s en toetsen maken kosten meer tijd. De aandacht moet verdeeld worden en dat gaat ten koste van de kwaliteit van de lessen.

Het is echt niet moeilijk om het lerarentekort aantrekkelijker te maken: kleinere klassen met meer aandacht voor de leerlingen, meer tijd om goede lessen te maken, meer tijd om de vakkennis bij te houden en te verbeteren en een beter salaris.

Rinnooy Kan gaat in nieuw advies voorbij aan belangrijkste oorzaken lerarentekort

Al decennialang wordt er gewaarschuwd voor een dreigend lerarentekort, zowel kwalitatief als kwantitatief. In 2007 presenteerde een commissie onder leiding van Alexander Rinnooy Kan zijn advies ‘Leerkracht’. Er was een imagoprobleem en de beroepsgroep moest op drie punten versterkt worden: een betere beloning, een sterker beroep en een professionelere school.

Na elf jaar is het tekort aan bevoegde leraren in alle sectoren toegenomen. Leraren trekken aan de bel over de arbeidsomstandigheden of verlaten het onderwijs. Er is nog steeds een imagoprobleem: het salaris is te laag, de werkdruk is te hoog. Ontwikkelingen rond Passend Onderwijs, de rekentoets en Curriculum.nu waar bij leraren geen draagvlak voor is, maken het er ook niet beter op.

Op verzoek van minister Slob heeft Rinnooy Kan nog eens onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om de problemen aan te pakken. Dit mondde uit in het advies ‘Verkenning Leraren’. Rinnooy Kan ziet een mogelijke oplossing in het versterken van de beroepsgroep. Niet door het aantal lessen per week van leraren te verminderen en door een marktconform salaris te betalen. Nee, er moet een frisse start gemaakt worden met het oude idee om in te zetten op het organiseren van de leraren. Dit is in de basis geen slecht idee, maar het is te beperkt. Rinnooy Kan constateert terecht dat de beroepsgroep te weinig betrokken geweest is bij de aanpak van het probleem. Rinnooy Kan gaat echter voorbij aan de belangrijkste oorzaken. 

Waarom niet alles combineren? Rinnooy Kan kan meteen aan de slag met het oude rapport Leerkracht. Men neme de salarisparagraaf, voeg daar de paragraaf over een betere lerarenopleiding met meer aandacht voor vakkennis aan toe en rond af met meer ruimte voor professionele ontwikkeling.

Met een verwijzing naar de Onderwijscoöperatie en het Lerarenregister wordt de blik ook gericht op de professionele ontwikkeling van de leraar. Leraren houden heel graag hun vak bij maar dat lukt in onvoldoende mate door het gebrek aan tijd. Voorheen beschikte elke leraar met een fulltime aanstelling, conform de CAO, over 166 klokuren op jaarbasis. In de nieuwe CAO is het aantal uren voor professionele ontwikkeling gehalveerd. Het is dus ook van belang om te garanderen dat leraren voldoende faciliteiten krijgen om hun vak bij te houden. 

Als op deze punten verbeteringen tot stand gebracht worden, zal het beroep van leraar vanzelf een beter imago krijgen en dan zal het ook geen probleem zijn om goede leraren te vinden en te behouden.