De gronden op onze planeet verslechteren

Civis Mundi Digitaal #87

door Jan de Boer

Op 12 en 13 september 2019 wordt in New Delhi de veertiende conferentie van de Conventie van de Verenigde Naties tegen de verwoestijning gehouden. En dat is geen luxe! Twee miljard hectare grond op onze planeet zijn vandaag de dag beschadigd door menselijke activiteiten en klimaatopwarming. Dit proces is bezig te versnellen en treft zonder uitzondering alle continenten. Afrika mag dan het zwaarst getroffen worden, ook Azië, Latijns-Amerika en zelfs Zuid-Europa ontspringen deze rampzalige dans niet. Deze situatie raakt 3 miljard van de armste en kwetsbaarste mensen op onze aarde. Hun toegang tot water- en voedsel loopt gevaar. Men schat het verlies door deze verwoestijning op 10 procent van het mondiale Bruto Binnenlands Product (BBP). Men zou kunnen denken dat de term en het verschijnsel alleen op verwoestijnde, dus verdroogde zones betrekking heeft, maar de verslechtering van de grond heeft in realiteit een mondiaal karakter. Die betreft het geheel van droge, halfdroge en natte zones.

De Conventie van de Verenigde Naties tegen de verwoestijning mag dan minder bekend zijn dan die van het klimaat en de biodiversiteit, het zijn drie stukken van dezelfde puzzel. Begin mei van dit jaar heeft het rapport van de NGO IPBES (International Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services) gewaarschuwd voor het uitsterven van en de bedreiging van een miljoen soorten. De belangrijkste oorzaak daarvan is de vernieling van natuurlijke ecosystemen die, als zij beschermd en hersteld zouden worden, juist het behoud van de biodiversiteit zouden bevorderen. Ontbossing en verlies aan natuurlijke omgeving dragen ook sterk bij aan de planetaire opwarming en reduceren de opslag van CO2 in grond en vegetatie.

Deze Conventie bestaat nu sinds 1994. Zij heeft bijgedragen aan een beter begrip van de werkelijke achteruitgang van de grond waarover maar weinig studies bestonden en zij heeft geleid tot een destijds niet bestaande internationale samenwerking van nu 196 landen en de Europese Unie, die gezien het dwingende juridische karakter van de Conventie de nationale politiek op het gebied van landbouw en gebruik van grond heeft geholpen zich op dit terrein te oriënteren richting meer duurzame praktijken, overigens nog veel te weinig toegepast. Maar ’er moet nog veel gedaan worden in de wetenschap dat onze planeet één groot dorp is en dat wij allen van elkaar afhankelijk zijn’, laat mij de nieuwe secretaris van deze Conventie, de Mauretaniër Ibrahim Thiaw, weten. Goederen en diensten geproduceerd in de zuidelijke landen worden grotendeels geconsumeerd in de noordelijke landen, dus is de mondiale voedselveiligheid in het geding. De verarming van de grond verscherpt ook de conflicten inzake toegang tot gronden en water, bedreigt de sociale vrede en wakkert tegelijkertijd emigratie aan. Ook de publieke gezondheidszorg is in het geding, niet alleen in de getroffen landen maar ook op mondiale schaal omdat de erosie van de grond de verspreiding van heel kleine deeltjes door de wind bevordert.

Collectief en individueel moeten wij dus onze modellen van productie en consumptie die niet duurzaam zijn volledig herzien. Vandaag de dag wordt een derde van de voedselproductie in de landen van de OECD, de Organisatie van Economische Samenwerking en Ontwikkeling verspild, terwijl een kwart van de oogsten in de zuidelijke landen verloren gaat door een gebrek aan conserverings- en distributiemiddelen. Allereerst is het terugbrengen van deze verspilling en dit verlies is dus heel essentieel. Duurzame energie – zon en wind- kunnen bijvoorbeeld een rol spelen bij conserveringssystemen in de zuidelijke landen. Het herstel van de kwaliteit van de grond is absoluut noodzakelijk om de bevolking van onze planeet naar behoren te voeden.

Wat verwacht Ibrahim Thiaw van deze conferentie van de lidstaten van de Conventie. Hij laat mij weten, dat deze conferentie de titel draagt: ‘Investeren in grond, het bieden van nieuwe mogelijkheden’. ’Het doel is niet om in New Delhi een internationaal akkoord te sluiten zoals dat in 2015 op de klimaatconferentie in Parijs het geval was. Wij willen gewoon meer bekendheid geven aan het vraagstuk van de mondiale achteruitgang in kwaliteit van de grond met ook een nieuwe boodschap: kwaliteitsherstel van de grond is de garantie voor ontwikkeling, het scheppen van banen, veiligheid, vrede en toekomst voor toekomstige generaties’.