Spanningen nucleaire machten

Civis Mundi Digitaal #87

door Hans Feddema

De wet van ‘Oog om oog/tand om tand’ lijkt bij conflicten tussen staten een riskant gegeven nu we in het ‘kernwapentijdperk’ leven. Of de populistische president Trump dit helder voor ogen heeft, lijkt de vraag. Enkele feiten op ‘n rijtje: Er is een internationaal verdrag rond de nucleaire positie van Iran. Plotseling maakt Trump daar voor de VS en zonder o.a. de EU te raadplegen een eind aan. Er tevens een handelsboycot jegens Iran aan verbindend. Dit laatste met een subtiele aansporing aan derden hetzelfde te doen. Logisch dat de islamistische elite in Teheran in een kramp schiet en hun onderdrukking van om vrijheid vragende (jonge) Iraniërs verhevigt. Bekend is het neerschieten van een VS-drone door Iran in let wel ‘hun’ luchtruim. De VS reageerden eerst met een oorlogsvoorbereiding, die tot een internationale ramp leek te leiden. Los van een of twee haviken onder de medewerkers van Trump schijnt er toen ineens een geest vaardig te zijn geworden onder zijn gematigde medewerkers. Een geest van zorg en kracht naar Trump toe, hem vragend toch deze polarisatie te stoppen en ook te bedenken, dat de neergeschoten drone onbemand was, terwijl de voorgenomen wraak vele mensenlevens zou kosten. Trump liet zich uiteindelijk gezeggen, wat voor hem pleit.

Het is van belang van dit alles te leren. We gingen immers door het oog van de naald. De wereld leeft nog steeds bij de wet dat er moet worden teruggeslagen als er een slag is toegebracht aan onze status, macht of prestige. Maar kan dit ‘oog om oog’ nog wel in ons nucleaire tijdperk? Ik denk het niet, zeker niet tussen nucleaire staten. Trump, gezichtsverlies vrezend, reageerde met: ‘Jullie zijn nog niet van me af, ik ga nu extra sancties toepassen’. Men zou om zo’n misschien ook electoraal getinte reactie kunnen glimlachten. Maar vergeet hij niet dat hij daar de om vrijheid vragende vooral jonge Iraniërs geen dienst mee bewijst? Een nucleaire oorlog is voorkomen, maar sancties, zeker als een soort vergelding van de ene staat jegens de andere en zonder dat de internationale rechtsorde er bij betrokken is, geven angst en verharding bij machthebbers. Daardoor neemt bijna altijd de repressie in zo’n land toe. Nu ook in Iran. De VS zijn niet de Internationale Rechtsorde. Zolang Trump dat niet begrijpt, lijkt zijn herverkiezing in 2020 om deze en andere redenen ongewenst.

(Dr. Hans Feddema is antropoloog, voorheen universitair docent ad V.U., historicus, publicist en in de politiek onder meer medeoprichter van GroenLinks en oud-Statenlid van Zuid-Holland voor de Groenen en GroenLinks).