Steden en een groeiende wereldbevolking

Civis Mundi Digitaal #87

door Jan de Boer

U vindt de steden te vol, te groot en verstikkend bij grote hitte? Nou, dan moet u zich realiseren dat in de komende dertig jaar, dat wil zeggen morgen op de schaal van een stedelijk project, er nog 2 miljard mensen op onze steeds onherbergzamer planeet bijkomen. Van 7,7 miljard mensen nu naar 9,7 miljard mensen in 2050 volgens berekeningen van de Verenigde Naties.

Het voordeel van de demografie is dat het een redelijk exacte wetenschap is, dus u kunt rustig uitgaan van bovenstaande gegevens, als er tenminste tussentijds geen gigantische rampen gebeuren. De demografen zijn duidelijk: twee derde van deze groei van nu tot 2050 zal zich altijd voordoen, zelfs als de landen met een hoog geboortecijfer zich onmiddellijk zouden beperken tot 2 kinderen per vrouw. Zo zal in Afrika ten zuiden van de Sahara de bevolking verdubbelen van 1 naar 2 miljard inwoners.

De toekomstige 2 miljard extra aardbewoners hebben één punt gemeen: zij zullen in steden wonen na hun geboorte, of daarnaartoe migreren uit rurale gebieden. Want de demografische toename op onze planeet is gelieerd aan een ander verschijnsel: de verstedelijking van de wereld. In 2019 zijn er 4,2 miljard stedelingen en naar verwachting zullen dat er 6,7 miljard zijn in 2050. Twee derde van de mensheid zal dan in steden wonen tegen 55 procent vandaag de dag. De landen met de grootste bevolkingstoename hebben veelal de meeste rurale gebieden. De stedelijke infrastructuren zijn daar het minst ontwikkeld, terwijl zich een massale exodus zal gaan manifesteren. De Afrikaanse landen zullen hun stedelijke bevolking binnen dertig jaar zien verdrievoudigen. Ethiopië dat voor 80 procent nog ruraal is, gaat van 24 miljoen naar meer dan 74 miljoen stadsbewoners. In Tanzanië gaat dat van 24 miljoen in 2019 naar 76 miljoen in 2050. De Democratische Republiek Kongo die nu 40 miljoen stadsbewoners heeft, zal binnen dertig jaar 120 miljoen stedelingen tellen. In Egypte gaat dat aantal van 43 miljoen naar 85 miljoen en in Indonesië gaat dat van 153 miljoen naar 234 miljoen. De twee laatste landen willen een nieuwe hoofdstad bouwen om aan de stedelijke hel van Caïro en Djakarta te ontsnappen.

Voor de ontwikkelingslanden is deze snelle demografische ontwikkeling met daarbij een gigantische verstedelijking nauwelijks beheersbaar. Hoe te reageren op een dergelijke groei? Hoe op tijd voldoende onderdak en voorzieningen, wegen, transport, drinkwater en waterzuivering te realiseren? Het antwoord is eenvoudig: dat gaat niet lukken, onder meer door een gebrek aan middelen en uitvoerende diensten op lokaal niveau. Het resultaat: bijna een miljard van deze ‘stadsbewoners’ zullen leven in sloppenwijken in meer of mindere mate verstoken van de meest basale voorzieningen. Ze zullen zijn overgeleverd aan uitzettingen, overstromingen, grondverschuivingen, etc. Deze letterlijk en figuurlijk arme mensenmassa zal de komende dertig jaar verdubbelen: van de 2 miljard aardbewoners meer in 2050 zal de helft volgens de Verenigde Naties in uitzichtsloze sloppenwijken leven met alle sociale en andere spanningen van dien.

Het slagen van de urbanisatie van de wereld is overigens van vitaal belang. Niet alleen vanuit het oogpunt van respect voor elementaire menselijke rechten en het tegengaan van milieuschade, maar ook voor de demografische ontwikkeling zelf. De ervaring leert dat verstedelijking met een betere toegang tot scholing en onderwijs, met een confrontatie met nieuwe ideeën en een verandering van levenswijze leidt naar een forse vermindering van het aantal geboortes al binnen één generatie. Dat geeft wat lucht aan de enorme demografische druk op een in alle opzichten oververhitte planeet.