De opmars van kanker

Civis Mundi Digitaal #94

door Jan de Boer

In de Leeuwarder Courant las ik dezer dagen dat de internist-oncoloog Roos van Rijn verwacht dat kanker door immuuntherapie binnen tien jaar tot het verleden zal behoren. Daarbij neem ik aan dat ze met name denkt aan de rijke landen, want ik zie dat zeker in de arme en ontwikkelingslanden niet gebeuren. Ik help het haar hopen, maar ben toch minder optimistisch. Natuurlijk, de immuuntherapie maakt flinke vorderingen, maar helaas moet ik constateren dat in mijn omgeving hier in Frankrijk en ook in mijn goede vriendenkring in Nederland nog altijd heel wat mensen bij de huidige staat van de immuuntherapie aan kanker overlijden. Bovendien neemt kanker wereldwijd sterk toe, en dat zal grote druk uitoefenen op ziekenhuizen waar deze immuuntherapie wordt toegepast. Ik vraag me af of daarmee voldoende rekening wordt gehouden.

Op 4 februari jongstleden heeft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) samen met het in Lyon gevestigde « Centre international de recherche sur le cancer » (CIRC) twee volumineuze rapporten over de wereldwijde opmars van kanker en preventieve maatregelen gepubliceerd. Volgens het rapport van de CIRC werden er in 2018 maar liefst 18,1 miljoen nieuwe gevallen gediagnosticeerd. Een analyse geeft aan dat de toename van kanker tussen 2012 en 2018 rond de 20 procent ligt. Dat is een toename die twee tot drie keer hoger ligt dan die van de wereldbevolking in datzelfde tijdvak. Er dient overigens enige voorzichtigheid betracht worden met deze gegevens, want met de veroudering van de wereldbevolking – toch van (mogelijke) invloed op het aantal kankergevallen - is geen rekening gehouden. Hoe dan ook, in 2018 stierven 9,6 miljoen mensen aan kanker.

De risico’s van een toename van kanker treffen de arme en ontwikkelingslanden meer dan de rijke landen, waar het sterftecijfer van de meest voorkomende soorten zich stabiliseert of afneemt. Volgens de WHO « zal de wereld als de huidige tendensen zich vervolgen, een groei van 60 procent van gevallen van kanker in de twee volgende decennia tegemoetzien. In arme en ontwikkelingslanden zullen nieuwe gevallen van kanker het sterkst toenemen met tegelijkertijd de minste kansen op het overleven ervan «. Vanaf nu zal, volgens de WHO, één op de vijf personen voor de leeftijd van 75 jaar door kanker getroffen worden en zal deze ziekte de eerste of de tweede vroegtijdige doodsoorzaak zijn – d.w.z. tussen 30 en 69 jaar – in 134 van de 183 door de CIRC onderzochte landen.

De twee meest frequent gediagnosticeerde kankers in de wereld zijn longkanker en borstkanker, gevolgd door darmkanker, prostaatkanker en maagkanker. Het CIRC: » Voor verschillende soorten van tumoren – darmkanker, prostaatkanker en borstkanker – was de toename vroeger beperkt tot Noord-Amerika, West-Europa en Australië, maar nu nemen deze kankersoorten in veel andere landen toe ». De belangrijkste oorzaak van longkanker is tabak, overigens ook de enige verantwoordelijke voor 22 procent van alle kankers zonder daarbij rekening te houden met andere niet overdraagbare ziektes waar tabak aan bijdraagt. Want « de meeste rokers sterven aan ademhalings- en hart- en vaatziektes en niet aan kanker » aldus het CIRC. De meest eenvoudige preventieve maatregelen berusten op het voorkomen van consumptie van tabak en alcohol, rood vlees en vooral getransformeerd vlees, dat sinds 2015 door het CRIC als « absoluut kankerverwekkend « is geclassificeerd.

Het CIRC wijst ook op het aandeel van obesitas bij de toename van risico’s op kanker. Verder spreekt het rapport ook van preventiemaatregelen, zoals de vaccinatie tegen het menselijke papillovirus, de oorzaak van baarmoederhalskanker. Deze vaccinatie biedt perspectief op uitroeiing van deze ziekte, zoals bij polio en pokken. Wat betreft vervuilingen zegt het CIRC dat cijfers/gegevens hiervan voor een toename van kanker uitermate moeilijk te verkrijgen zijn. Wel is duidelijk dat luchtvervuiling een rol speelt bij de toename van kanker. Zelf ben ik ervan overtuigd dat vervuiling in het algemeen, bijvoorbeeld door pesticiden, een grote invloed heeft op het verschijnen en de toename van ziekten, inclusief kanker. Meer onderzoek is hier dringend noodzakelijk.

De WHO denkt dat meer preventie, voortijdige ontdekking, betere behandelingen en vaccinatie tegen HPV en ook tegen Hepatitis B (een risicofactor voor leverkanker) talrijke levens kan redden, wellicht 7 miljoen levens in de komende tien jaar.