Al een derde van de mensheid slachtoffer van de klimaatopwarming tot 2070

Civis Mundi Digitaal #98

door Jan de Boer

De conclusies van een onderzoek over klimaatopwarming, op 4 mei jongstleden gepubliceerd in het Amerikaanse blad « Proceedings of the National Academy of Sciences » liegen er niet om. Als er nu geen drastische maatregelen genomen worden om de uitstoot van broeikasgassen te beperken, zal een derde van de mensheid – oftewel 3,5 miljard mensen – in 2070 moeten leven onder vrijwel onleefbare klimatologische omstandigheden in regio’s net zo heet als de Sahara. De groep Chinese, Amerikaanse en Europese onderzoekers hebben archeologische, klimatologische, demografische en landbouwgegevens verzameld om te weten te komen wat de ideale voorwaarden voor temperatuur en neerslag zijn voor de overleving van mensen en hun welvaart. De menselijke samenlevingen zijn, net als de landbouw en veeteelt, grotendeels geconcentreerd in regio’s met een gematigd klimaat, waar de gemiddelde temperatuur tussen 11 en 15 graden ligt; een kleiner aantal bevindt zich in equatoriale of tropische regio’s, waar de gemiddelde temperatuur kan oplopen tot 20-25 graden. Ondanks alle innovaties en migraties is in deze situatie sinds 6000 jaar geen verandering gekomen, aldus de wetenschappers.

Maar deze onveranderlijke situatie ondergaat met de opwarming van het klimaat in de komende vijftig jaar een wrede verandering. Volgens het onderzoek zal de temperatuur bij een toename van broeikasgassen van nu tot 2070 met gemiddeld 3 graden toenemen in vergelijking met het pre-industriële tijdperk. Daarbij merk ik op dat deze toename met 3 graden een gunstig scenario is; andere verwachtingen, zoals die van de NASA, zijn veel somberder. Maar uitgaande van deze stijging van 3 graden zal volgens dit onderzoek de meerderheid van de mensheid moeten leven met een twee keer zo hoge temperatuurstijging: zij kan 7,5 graden bereiken. Dit verschil wordt verklaard uit het feit dat land meer opwarmt dan oceanen, en omdat de bevolkingsgroei voornamelijk in de warmste zones plaats vindt. De consequentie is dat volken in de gematigde temperatuurzones jaarlijks een gemiddelde temperatuur van rond de 20 graden tegemoet kunnen zien, vergelijkbaar met de huidige temperatuur in Noord-Afrika, delen van Zuid-China en het Middelllandse Zeegebied. De bewoners van nu al zeer warme regio’s kunnen volgens de onderzoekers een gemiddelde temperatuur van 29 graden tegemoetzien. Deze extreme klimatologische condities betreffen nu nog maar 0,8 procent van het aardoppervlak, voornamelijk de heetste delen van de Sahara, maar zullen in de komende vijftig jaar 19 procent van het aardoppervlak en 3,5 miljard mensen treffen. En ik verzeker u dat virussen deze klimaatopwarming bij de verwoesting van ecosystemen en biodiversiteit met vreugde tegemoetzien. De doos van Pandora komt wijd open te staan…

Volgens het onderzoek maken de zwaarst getroffen gebieden deel uit van de armste regio’s ter wereld: India, waar meer dan 1,2 miljard mensen straks moeten leven op plaatsen even heet als de Sahara, net als 485 miljoen Nigerianen, 185 miljoen Pakistanen, 146 miljoen Indonesiërs en 103 miljoen Soedanezen. Gaan al deze mensen migreren? Niet is minder zeker, zeggen de onderzoekers, want migraties worden veroorzaakt door een veelvoud van complexe oorzaken. Marten Scheffer, professor Universiteit Wageningen die het onderzoek coördineerde: « Mensen migreren liever niet. Het is ook mogelijk zich lokaal aan te passen, op voorwaarde dat er middelen beschikbaar worden gesteld aan de armste landen, die nu bijna geen mogelijkheden hebben ».

Dit onderzoek stelt ook in het algemeen de kwestie van de leefbaarheid van onze planeet aan de orde, en plaatst deze in een historisch perspectief. Het stelt vragen over menselijke fysiologische grenzen en over de snelheid voor het selecteren, aanpassen en transformeren van onder meer rijstbouw in de tropische gebieden.

De wetenschappers schetsen ook andere, meer riskante en sombere scenario’s, met nog verdere klimaatopwarming, en alle catastrofale gevolgen van dien: « scenario’s die heel goed mogelijk zijn, » aldus Marten Scheffer. De auteurs van het indringende rapport beschrijven ook een bijbehorend sociaal-economisch scenario dat leidt tot zeer grote kwetsbaarheden voor menselijke samenlevingen als gevolg van steeds grotere ongelijkheden, een fikse bevolkingsaanwas in ontwikkelingslanden en moeilijkere toegang tot scholing en technologie.

Het rapport stelt kort gezegd twee hoogst noodzakelijke acties voor om de toenemende klimatologische risico’s terug te brengen: het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen en het kiezen van een draaglijker en houdbaarder ontwikkeling. Helaas laat de politiek het tot dusverre op wat fraaie woorden na volledig afweten.

Geschreven op 13 mei 2020