Taiwan, zijn presidente Tsai Ing-wen en China

Civis Mundi Digitaal #98

door Jan de Boer

Na op 11 januari 57 procent van de stemmen te hebben behaald Tsai Ing-wen op 20 mei jongstleden officieel aan haar tweede mandaat van vier jaar begonnen. Intussen is haar populariteit fors toegenomen. Volgens een peiling op 18 mei vindt maar liefst 73 procent van de Taiwanezen haar aanpak van de door Covid-19 veroorzaakte wereldwijde crisis erg goed: een absoluut record. Zonder ook maar de geringste lockdown heeft Covid-19 op Taiwan met zijn 23 miljoen inwoners slechts aan zeven mensen het leven gekost. Tekenend bij deze peiling is ook de uitslag inzake de identiteit van de ondervraagden: 70 procent voelt zich Taiwanees, slechts 2,7 procent Chinees en 25,2 procent voelt zich zowel Taiwanees als Chinees. Dat is een belangrijk gegeven, want het tweede mandaat van de presidente van de Democratische Progressieve Partij (DPP) zal opnieuw in het teken staan van de relaties met het China van Xi Jinping.

China weigert de onafhankelijkheid te erkennen van dit eiland, waar de Chinese nationalisten heen vluchtten toen de communisten in 1949 aan de macht kwamen. President Xi Jinping heeft al aangegeven dat hij er niet aan denkt om « aan de volgende generaties » de zorg over te laten Taiwan weer « te herenigen met het moederland ». Hij sluit in officiële verklaringen niet uit om deze hereniging militair te bewerkstelligen. Sinds half januari zijn de Chinese zeestrijdkrachten en luchtmacht tenminste tien keer de territoriale wateren en het luchtruim van Taiwan binnengedrongen.

In haar investituurrede op 20 mei heeft Tsai Ing-wen nogmaals aan de vier principes herinnerd die volgens haar « de relaties aan weerszijden van de zeestraat » moeten karakteriseren: vrede, wederzijdsheid, democratie en dialoog. Zij wijdde geen woord aan het principe « één land, twee systemen » dat de relatie tussen China en Hongkong bepaalt en dat volgens Xi Jinping in de nabije toekomst ook de relatie met Taiwan moet bepalen. Als voorzitster van de DDP, een pro-onafhankelijkheidspartij, heeft Tsai Ing-wen evenwel geen woorden gewijd aan de formele onafhankelijkheid van Taiwan. Zij weet heel goed dat dit een « casus belli » zou zijn. Zij hoopt een « vreedzame en stabiele status-quo » te bewaren. Zij zei in haar toespraak: « Beide partijen hebben de plicht een manier van vreedzaam samenleven op de lange termijn te vinden en toespitsing van antagonismen en verschillen te voorkomen ».

Sinds Tsai Ing-wen in 2016 aan de macht kwam, heeft Peking er alles aan gedaan de internationale invloed van Taiwan terug te brengen. In vier jaar tijd heeft het land zeven bondgenoten verloren. Het wordt nu nog slechts officieel erkend door vijftien kleine landen die op het wereldtoneel geen enkele rol spelen en waarvan de belangrijkste het Vaticaan is. Desalniettemin wordt Taiwan door verscheidene westerse landen gesteund, met name door de Verenigde Staten. Donald Trump is op dit terrein veel verder gegaan dan zijn voorgangers, en ook de militaire samenwerking tussen beide landen heeft aanzienlijke vormen aangenomen. Door tegenwerking van China is Taiwan er niet in geslaagd deel te nemen aan de Wereldgezondheidsorganisatie, maar zij wordt volgens het ministerie van buitenlandse zaken gesteund door 29 landen, waaronder de Verenigde Staten, Canada, Australië en Nieuw-Zeeland.

Een van de doelen van Tsai Ing-wen is « de samenwerking met de landen met wie wij gemeenschappelijke waarden hebben te verdiepen ». En afgezien van formele diplomatieke relaties verwacht Taiwan « kapitaal en talent uit de hele wereld aan te trekken ». De ontkoppeling van de economieën maakt evenwel de situatie van de Taiwanese elektronische industrie, die zeer aanwezig is in China en in de Verenigde Staten, er niet beter op.

Mathieu Duchâtel, verantwoordelijk voor het Azië-programma van het Institut Montaigne, laat mij weten dat « de crisis van Covid-19 de doeltreffendheid van de Taiwanese regering inzake de publieke gezondheidszorg heeft getoond en Tsai Ing-wen een zeer comfortabele uitgangspositie voor haar tweede mandaat heeft opgeleverd. Zij moet nu een evenwicht vinden tussen een bevolking die om redenen van het politieke systeem en de sociale organisatie steeds meer hecht aan een nationale identiteit los van die van China en de realiteit van internationale krachtsverhoudingen die haar uitnodigen om discreet te blijven ». Voor deze expert neemt de asymmetrie van de militaire macht met China toe, maar hij zegt daarbij dat Taiwan over een zeer solide defensie beschikt. De nationale veiligheid is overigens de derde prioriteit van Tsai Ing-wen, na economische ontwikkeling en sociale stabiliteit. De veiligheid van Taiwan hangt evenwel steeds meer af van de uitgebreide militaire afschrikkingskracht van de Verenigde Staten.

Ondanks de bedreigingen van Xi Jinping zijn de meeste westerse experts van oordeel dat een Chinese interventie niet erg waarschijnlijk is, gezien het risico van een uitgebreid conflict dat zo’n aanval met zich meebrengt en de negatieve invloed op het imago van China in de rest van de wereld. Maar met nationalistische egotrippers als Xi Jinping, die gezworen heeft Taiwan weer bij China te voegen, en de volkomen onberekenbare Trump ben ik daar lang niet zeker van.

Geschreven op 25 mei 2020