Canada en zijn autochtone bevolking

Civis Mundi Digitaal #98

door Jan de Boer

In juni 2019 werd in Canada het nationale eindrapport gepubliceerd over autochtone vrouwen en meisjes die sinds de jaren ‘80 (!) verdwenen en vermoord zijn. Het rapport traceert zeer precies hoe op alle terreinen de houding naar de autochtone bevolking dient te veranderen: de houding en het werk van de politie, ambtenaren, juristen, opvoeders, sociale diensten, maar ook van de blanke burgers in het algemeen. De acties moeten rechtvaardigheid voor de autochtonen brengen en de relatie met hen « herstellen », zowel binnen hun gemeenschappen als in de steden, waar de helft van de autochtonen woont. De waarheid moet door eenieder geaccepteerd worden en eenieder moet zijn verantwoordelijkheden nemen. De slogan moet zijn: wij zijn niet allemaal schuldig, maar wel verantwoordelijk.

De meest urgente acties betreffende de politie en het ministerie van autochtone zaken, die hun manier van het regelen van hun zaken radicaal moeten veranderen. Zij dragen een groot deel van de verantwoordelijkheid voor de tragedies die de autochtone bevolking de laatste vijftig jaar heeft moeten ondergaan. Wat betreft de politie, die de onderzoeken naar meer dan duizend verdwenen en vermoorde vrouwen vrijwel altijd afraffelde en afsloot zonder strafvervolging, zijn betere opleiding en het toevoegen van meer autochtonen aan hun gelederen dringende vereisten. Naar het oordeel van mijn internetcontact John Ralston Saul, de schrijver en vroegere voorzitter van de PEN Club International, kan het ministerie van autochtone zaken beter opgeheven worden. Dit ministerie regeert over alle overheidsprogramma’s bestemd voor de autochtone bevolking van indianen, kleurlingen en Eskimo’s: onderwijs, huisvesting… Deze taken zouden volgens hem veel beter vervuld kunnen worden door onafhankelijke structuren en vooral door autochtonen, die dat overigens ook eisen. De Canadese premier Justin Trudeau heeft beloofd de uit 1876 daterende Wet voor de Indianen, die overigens wel verschillende keren is aangepast, in overleg met de autochtonen volledig te herzien.

Behalve de moorden op autochtone vrouwen snijdt het rapport nog andere onderwerpen aan: gedwongen plaatsingen van kinderen in internaten en in instellingen van gezondheidszorg waaruit maar weinigen zijn teruggekeerd, bedreigde talen en culturen van autochtonen… Al deze zaken moeten in een algemeen kader geplaatst worden, autochtonen moeten daarbij kunnen getuigen, en er moet naar hen geluisterd worden. Dat is een fundamenteel menselijk recht. Men kan een voorbeeld nemen aan de Commissie van waarheid en verzoening aan het einde van de apartheid in Zuid-Afrika, aldus John Ralston Saul.

In de laatste 45 jaar heeft Canada een hele serie onderzoeken over kwesties van autochtonen uitgevoerd: een over territoriale rechten door de koninklijke commissie inzake de oliepijpleiding in het dal van de Mackenzie (1974-1977), een onderzoek betreffende autochtone volkeren (1991-1996), De Commissie van waarheid en verzoening van Canada (2007 -2015), de Commissie betreffende de relatie tussen autochtonen en publieke diensten in Quebec (2016-2019)… Uiteindelijk is, ondanks alle onderzoeken, in al die jaren de Canadese politiek ten opzichte van autochtonen nauwelijks veranderd. Desalniettemin zijn al deze onderzoeken erg nuttig geweest. Men moet ze zien als geheel, in het bijzonder omdat zij bijdragen aan de « schoonmaak » van een vervalste Canadese historie van de autochtonen sinds de tweede helft van de negentiende eeuw. Zij hebben onder meer de enorme bijdrage van de autochtonen aan de geschiedenis van Canada laten zien. Net als elders zijn minderheden in Canada nooit beschermd geweest tegen aanvallen. De geschiedenis van wereldrijken en natiestaten, zowel in Europa als in Amerika, wordt gekenmerkt door deze aanvallen om minderheden, hun talen en hun culturen uit te bannen. De verdwijning van en moorden op autochtone vrouwen in Canada dateert niet van gisteren, en er is geen enkel excuus voor het feit dat die hebben plaatsgevonden. Op mondiale schaal moet deze Canadese situatie ons wapenen tegen de opleving van racisme en onacceptabel gedrag jegens minderheden. In Canada is het in feite de regering Trudeau die de autochtonenkwestie eindelijk serieus aan de orde heeft gesteld en tot actie opgeroepen heeft.

In zijn boek « Le Grand Retour » laat John Ralston Saul zien dat de indianen, de kleurlingen en de Eskimo’s steeds meer terugkeren in de Canadese samenleving. Duizenden autochtonen zijn universitair opgeleiden, advocaten, ambtenaren, artsen, leraren, volksvertegenwoordigers, zelfs ministers in de deelstaten… Er zijn jongerenbewegingen als Idl No-more (nooit meer nietsdoen) en grote « denkers » als Richard Atleo, Leroy Little Bear, Tanya Talaga… In Canada hebben de autochtone volkeren een centrale en positieve rol gespeeld gedurende ten minste drie eeuwen na de komst van de Fransen, de Schotten, de Engelse loyalisten… In het midden van de negentiende eeuw heeft de blanke macht evenwel een schandalige racistische en onderdrukkende wending genomen, maar nu neemt de invloed van de autochtonen weer toe. Een goede zaak, want Canada kan nog veel van hen leren.

Je mag hopen dat dit nationale eindrapport alle Canadezen aan het hart gaat en leidt tot een debat over het verleden, moeilijk en penibel als het is om met doeltreffende maatregelen uiteindelijk een rechtvaardige Canadese samenleving te bereiken.

Geschreven op 10 mei 2020