Overpeinzingen bij het Europese plan voor economisch herstel

Civis Mundi Digitaal #99

door Jan de Boer

Ursula von der Leyen, voorzitster van de Europese Commisie heeft kort geleden het plan voor economisch herstel voor Europa gepresenteerd: het gemeenschappelijk lenen van 750 miljard euro (waarvan 500 miljard voor subsidies en 250 miljard voor leningen) om het continent te helpen de economische recessie veroorzaakt door de pandemie van het Covid het hoofd te bieden. In feite dus het accepteren door de lidstaten van een onder elkaar verdeelde schuld waarbij de rijke lidstaten de arme lidstaten helpen. Niet iedereen is blij met dit voorstel van Ursula von der Leyen en met name Oostenrijk, Nederland, Denemarken en Zweden die hun huishoudboekje altijd keurig bij hebben gehouden, hebben zich herhaaldelijk uitgesproken tegen het mutualiseren van schulden, hier het overmaken van massale financiële steun aan de reeds voor de pandemie tot over hun oren in schulden gestoken zuidelijke lidstaten- de zogeheten « Club Med »- waaraan Frankrijk toegevoegd kan worden. Lees in dit verband nogmaals mijn deze week geschreven artikel: «  de gezondheidscrisis zou Frankrijk aan het denken moeten zetten ».

Ook ik heb mijn bedenkingen tegen dit plan, dat in de komende weken zal leiden tot moeilijke en tumultueuze onderhandelingen door de Europese Commissie met name met de noordelijke lidstaten. Natuurlijk, de lidstaten moeten hun herstelplannen die moeten voldoen aan bepaalde criteria onderbouwd inleveren bij de Europese commissie, maar toch…

We moeten ook realistisch blijven. Het belangrijkste is dat de ministers van financiën en de regeringen van iedere lidstaat intelligente maatregelen treffen in het kader van hun nationale budgetten. De prioriteit moet ook het herstel van het normaal functioneren van de interne markt zijn. Dat is een veel belangrijker motor voor de Europese economie dan welk fonds voor economisch herstel dan ook, waarbij ik hoop dat er dan tevens sprake zal zijn van een vergroening van de economie: ook een Europese voorwaarde voor de in te dienen economische herstelplannen van de lidstaten.

Mijn bedenkingen:

Allereerst iets over de arrogante monarchale republiek Frankrijk, die destijds de uitvinder was van de zogeheten 3 procentsnorm bij het opstellen van de begroting van de lidstaten binnen de eurozone. Staten die zich daar niet aan hielden, werden door de Europese Commissie berispt, moesten hun begroting herzien of in bepaalde omstandigheden beloven het jaar daarop binnen die 3 procent te blijven. Behalve Frankrijk dat zich nooit aan deze norm heeft gehouden en erop rekende dat de Europese Commissie zo’n groot en belangrijk land en verondersteld mede- oprichter van Europa altijd tegemoet zou komen. Het huishoudboekje van Frankrijk kent dus alleen maar steeds grotere staatsschulden hetgeen verergerd wordt door het onvoorstelbare bureaucratische centralisme van deze Jacobijnse staat. Ik vraag me af of dat met het Europese herstelplan « beloond » moet worden. Een voorbeeldje van de zeer ingewikkelde bureaucratie: in begin maart in de door de regering altijd reactief gevoerde strijd tegen het Covid werden, toen de eerste bestellingen van maskers in China gedaan werden, nog miljoenen opgeslagen goed bruikbare maskers in Frankrijk verbrand zonder dat de regering daar kennis van had. Wie daarvoor werkelijk verantwoordelijk was? Ook de regering Macron heeft actief mee gewerkt aan de neergang van de ziekenhuisgezondheidszorg: een tekort aan personeel, een rem op noodzakelijke investeringen, het met 100.000 bedden terugbrengen van de opvangcapaciteit, waardoor het ziekenhuispersoneel al ver voor het Covid-19 overigens zonder succes stakingsakties ondernam. Frankrijk dat in het kader van het Europese plan voor herstel van de economie rekent op een te besteden bedrag van 38 miljard euro denkt er nu bij monde van zijn minister van economie Bruno Le Maire aan (een deel van dit) bedrag te besteden aan het herstel van de ziekenhuiszorg. Ik vraag me af of dat in het kader van dat Europese herstelplan past, terwijl deze regering tot drie maanden geleden bewust aan de neergang van de ziekenhuiszorg heeft meegewerkt.

Ook een apart woordje voor Italië dat in de loop der jaren ook een fikse staatsschuld heeft opgebouwd die uiteraard nu nog heel wat groter wordt. Nu deze gezondheidscrisis overgaat in een economische crisis, is de kans niet gering dat wij eindigen met een zodanige zware financiële crisis en oplopende rentetarieven dat de andere lidstaten van de Eurozone Italië met zijn zwakke banksector niet te hulp kunnen schieten zoals dat destijds gebeurde met het economisch veel minder belangrijkere Griekenland. De kans is dan reëel dat dat het einde van Europa inluidt.

Toen Europa en de Eurozone uitgebreid werden met de « Club Med » kregen deze landen miljardensteun voor het ontwikkelen van hun infrastructuur om voor zover mogelijk de economische achterstand op de reeds bestaande lidstaten in te halen. Deze miljardensteun is in belangrijke mate niet goed besteed of misbruikt, verdween deels in de zakken van corrupte bestuurders en bedrijven, waarbij aangetekend zij dat Brussel en de overige lidstaten daar volledig van op de hoogte waren, dat Brussel nooit ingegrepen heeft en dat de noordelijke lidstaten direct en indirect daarvan wel geprofiteerd hebben. In Spanje en Portugal werden vliegvelden die nooit gebruikt zijn aangelegd, in niemandsland werden autowegen aangelegd van hier naar nergens, werden stadswijken gebouwd waar ook nu nog niemand woont, etc. In Griekenland werden zonder rekening te houden met de reële economie meteen alle overheidssalarissen fiks verhoogd, werd om historische redenen geen grondbelasting geheven op de bezittingen van de grootste grootgrondbezitter, de Grieks-Orthodoxe kerk, werden geen of nauwelijks belastingen betaald – dat heeft een verklaarbare historisch psychologische achtergrond, maar toch… -mede door het totaal ontbreken van een kadaster, werden pompeuze Olympische Spelen georganiseerd die het land over de rand van de financiële afgrond duwden. En zo zijn er nog heel veel meer voorbeelden te geven van verkeerd gebruikte Europese financiële steun in onder meer de Club-Med landen. Het resultaat daarvan is wel dat de nodige infrastructuren om deze landen tot volwaardig lidstaten te promoveren niet gerealiseerd werden met alle gevolgen vandien. Nogmaals gezegd: Brussel en de lidstaten gaan hierbij niet vrij-uit. Maar gezien dit verleden kan ik mij de huiver van de noordelijke landen die altijd gezorgd hebben voor het op orde houden van hun huishoudboekje, voor de massale steun zonder structurele voorwaarden best begrijpen.

Natuurlijk, de lidstaten moeten plannen indienen in het kader van het Europese economische herstelplan die aan bepaalde voorwaarden moeten voldoen, maar dat is naar mijn idee geen definitieve oplossing voor de problemen. Voor mij ligt de enige kans op behoud van Europa en een zo goed mogelijke toekomst van de lidstaten in een uiterst noodzakelijk geopolitiek kader in het aanvaarden van een federaal Europa naar voorbeeld van de Verenigde Staten met ondermeer een volledige afstemming op fiscaal gebied. In dat kader is het normaal dat rijke landen arme landen waar ook de produkten van de rijke landen afgezet worden, helpen. Dat is een vorm van wederzijdse solidariteit. Naar mijn mening is het dringend noodzakelijk deze toekomst van Europa te koppelen aan het nu gepresenteerde economische herstelplan door de Europese Commissie. Zo niet dan is het door de Europese commissie gepresenteerde herstelplan, mochten uiteindelijk de noordelijke landen onder pressie in een nog te vinden compromis daarmee akkoord gaan, een eenmalig doekje voor het bloeden dat structureel niets oplost. Of de politieke geesten hier rijp voor zijn? Ik denk het niet en daarmee is dan vermoedelijk ook het geopolitieke trieste lot van Europa bezegeld.

Geschreven op 19 juni 2020