Drugshandel en Covid-19 in Zuid-Amerika, deel 1: Colombia

Civis Mundi Digitaal #99

door Jan de Boer

Het spreekt vanzelf dat de zich nog steeds uitbreidende Covid-19 pandemie ook invloed heeft op drugshandel. Maar de gevolgen voor de « narco’s » vertonen in de verschillende landen flinke verschillen. In dit artikel beschrijf ik hoe de situatie van de drugshandelaren er in Colombia voorstaat. In een volgend artikel beschrijf ik een totaal verschillende situatie in Peru.

In de jaren 2010 was Peru wereldwijd de grootste producent van cocaïne. Die plaats verloor ze in 2017 aan Colombia, dat nu de eerste plaats inneemt. Bekomen van de eerste schok van de op 25 maart door president Ivan Duque Marquez ingestelde lockdown-maatregelen zijn de drugshandel en de oorlog voor de macht over de Colombiaanse markt inmiddels weer opgeleefd alsof er niets of bijna niets gebeurd is. De producenten hebben zich aangepast, de handelaren hebben zich gereorganiseerd. Het departement Cauca in het zuidwesten van het land, een van de historische gebieden van de guerrilla en groot producent van cocaïne en marihuana, zakt steeds verder weg in een infernale spiraal van bijna dagelijkse gewelddadigheid en moorden, met bijna 70 drugs-gerelateerde executies sinds het begin van de lockdown. « Deze mensen, de drugshandelaren die God noch gebod vrezen, laten zich niet intimideren door een virus. De productie van coca, de fabricatie van de basispasta, de laboratoria die de basispasta transformeren in chloride van cocaïne… alles gaat gewoon door », bevestigt generaal Jorge Luis Ramirez, belast met de strijd tegen drugs door de Colombiaanse politie.

Colombia heeft nog nooit zoveel wit poeder geproduceerd. Volgens het Office of National Drug Control Policy had het land in 2019 212.000 hectare coca, tegen 48.000 hectare in 2013. En volgens specialisten is dat nu al veel meer. De voortdurende verbetering van rendementen en technologische vernieuwingen in het transformatieproces van cocablaadjes naar cocaïne hebben de productie flink gestimuleerd. Deze heeft in 2019 een record van 951 ton bereikt. « Sinds het begin van de pandemie zijn de prijzen gestegen, maar in Bogota, New York of Parijs is geen enkel tekort gesignaleerd. De verzamelde voorraden bij elke etappe van de distributieketen geven de mogelijkheid de handelaren en de gebruikers te bevoorraden » zegt mijn internetcontact Daniel Rico, politicoloog aan de Universiteit van de Andes in Bogota en specialist inzake drugshandel. Deze strategie is niet nieuw; de drugshandelaren bewaren in het algemeen geen grote hoeveelheden drugs op eenzelfde plaats. Begin mei heeft de Colombiaanse politie zo 2,5 ton cocaïne in beslag genomen die in drie verschillende ondergrondse schuilplaatsen in het departement La Guajira in het uiterste noorden van het land was verstopt. Natuurlijk zijn de voorraden niet onbegrensd, en de situatie zou dus kunnen veranderen. « Als er op de internationale en ook op de binnenlandse markt een tekort dreigt, verminderen de handelaren de kwaliteit van de coke, » verklaart socioloog Julian Quintero, directeur van de vereniging Accion Tecnica Social, die de legalisatie en het verantwoord gebruik van drugs voorstaat. De Colombiaanse maffia heeft altijd grote veerkracht getoond. De drastische vermindering van transporten heeft deze kopers verplicht nieuwe routes te gebruiken en nieuwe listen te verzinnen « waar criminelen zeer bedreven in zijn », voegt generaal Ramirez toe. Het transport van koopwaar, met name dat van voedingswaren, is met Covid-19 niet gestopt en biedt de mogelijkheid zowel cocaïne als de chemische producten voor de productie ervan te verbergen. Dit gaat soms ook mis. Op 9 juni nam de Colombiaanse politie 4,9 ton chloride van cocaïne in beslag in de havenstad Buenaventura, aan de kust van de Grote Oceaan. De drugs waren verstopt te midden van rubberkorrels. Begin mei heeft de politie in een ambulance 500 kilo marihuana « creepy » (een genetisch veranderde variëteit, snelgroeiend en van betere kwaliteit) in beslag genomen bij de stad Cali. « Het verschil met cocaïne (een chloride) is dat marihuana een plant is die slecht bewaard kan worden en snel kwaliteit verliest. Bovendien heeft de plant een veel groter volume dan coca, dus kan deze ook veel moeilijker vervoerd worden », legt Quintero mij uit. En dat risico is nu in de prijs verwerkt. In de hoofdstad Bogota is de prijs van een joint gestegen van 3000 naar 5000 pesos (1,20 euro) en die van een gram coke van 30.000 naar 40.000 pesos (9,80 euro). De prijsverhoging is substantieel, maar daar is een nieuwe dienst bij inbegrepen: thuisbezorging.

De landsgrenzen mogen dan officieel gesloten zijn, maar dat verhindert de transporten duidelijk niet. De « muildieren », reizigers die kleine doses in hun bagage of maag per vliegtuig transporteren, hebben hun activiteiten moeten staken, maar het is allerminst zeker dat dat de internationale export heeft afgeremd. « Zelfs in normale tijden is het onmogelijk te weten hoeveel drugs met vliegtuigen of boten vervoerd wordt, » onderstreept generaal Ramirez. Het enige wat bekend is, is dat de Colombiaanse autoriteiten tussen 1 januari en 4 juni 182 ton cocaïne in beslag hebben genomen, 8 procent meer dan in dezelfde periode in 2019.

De drug laat heel wat mensen in Colombia leven: de Clan van de Golf (het machtigste kartel in het land), de militie die min of meer gelieerd is aan de lokale economische en politieke elite, de guerrillastrijders van het nog steeds actieve Leger van Nationale Bevrijding (ELN), de zich overgegeven hebbende « dissidenten » van rebellenbewegingen als de FARC en een veelvoud van kleine criminele organisaties die hun deel van de koek willen hebben. Zij hebben niet allemaal dezelfde strategie jegens het coronavirus. Daniel Rico: « In het noorden, in de regio Uraba, heeft de Clan van de Golf gekozen voor een strikt respect voor de lockdown en alle doorvoer in de regio verhinderd. In het oosten, bij de grens met Venezuela, blokkeren guerrillastrijders de binnenkomst in hun gebied, en kopen zij de coca van de boeren. In de regio Tumaco aan de kust van de Grote Oceaan dwingen gewapende milities de palmenplanters de lockdown te respecteren, maar sturen ze wel arbeiders daarheen om de cocabladeren te oogsten, » preciseert Daniel Rico.

Geschreven op 23 juni 2020