Civis Mundi Digitaal #99
De Democratische Republiek Congo (RDC) wordt – nu ik dit artikeltje schrijf - geconfronteerd met een toename van Covid-19 slachtoffers: 3326 besmettingsgevallen en 72 doden. Maar dat is niet alles: de RDC beleeft op dit moment ook de ergste pokkenepidemie ter wereld, met sinds 2019 meer dan 6000 doden, een cholera-epidemie in het Zuidoosten (Haut-Katanga) en bovendien kent het land twee haarden van het uiterst dodelijke Ebola-virus. Dat is nog eens andere koek dan het relatief niet zo dodelijke coronavirus in onder meer Europa, met gemiddeld minder dan 1 procent dodelijke slachtoffers.
Op 31 mei werden de eerste Ebola-gevallen gesignaleerd in en rond de 1,2 miljoen inwoners tellende havenstad Mbandaka, de hoofdstad van de provincie Equateur, in het bosachtige Noordwesten van het land doorkruist door de rivier de Congo. De volgende dag verklaarde de minister van volksgezondheid, Eteni Longondo, dat deze provincie nu voor de elfde keer sinds de ontdekking ervan in 1976 een epidemie van het Ebola-virus moet doorstaan. Hij riep de bevolking op niet in paniek te raken. « Wij hebben lering getrokken uit de epidemieën in het verleden. Ons land beschikt over ervaring en behandeling van urgente gezondheidscrises », verklaarde de minister, die onmiddellijk steun vroeg van internationale partners, te beginnen met de Wereldgezondheidsorganisatie(WHO). De équipes van de WHO waren al ter plaatse volgens de algemeen directeur Tedros Adhanom Ghebreyesus. De provincie Equateur, op dit moment nog gespaard door Covid-19, was tussen mei en juli 2018 het toneel van de negende Ebola-epidemie, met 54 gevallen en 33 doden in afgelegen moeilijk toegankelijke zones, zonder luchtsteun van de Verenigde Naties, voordat de epidemie Mbandaka bereikte.
Er werd gevreesd dat het virus zich zou gaan uitbreiden naar de hoofdstad van de DRC, Kinshasa, op een afstand van een paar weken varen op de rivier de Congo. « De mobilisatie van de regering en haar partners alsook het gebruik van een vaccin hebben snel en gelukkig de verbreiding van het virus weten te verhinderen en zelfs gedurende een zekere tijd het virus weten te overwinnen, dat helaas nu weer opduikt », verklaart de viroloog John Nkengasong, directeur van de Afrikaanse Centra van controle en preventie van ziekten (Africa CDC) gevestigd in de hoofdstad van Ethiopië, Addis-Abeba. « Deze keer beschikken wij al over vaccins, behandelingen en personeel in het land ».
Twee vaccins tegen de hemorragie-koorts zijn in het land getest. Allereerst het vaccin Ervebo, geproduceerd door het farmaceutische bedrijf Merck, dat al is goedgekeurd door de gezondheidsorganisaties van de Europese landen en de Verenigde Staten. Vervolgens een ander vaccin ontwikkeld door het Amerikaanse laboratorium Johnson en Johnson, die het in de herfst van 2019 in de RDC introduceerde.
Op 2000 km, in het oosten van het land, in de steden en dorpen van de provicies Noord-Kivu en Ituri, werden 300.000 Congolezen sinds het begin van de tiende epidemie in augustus 2018 ingeënt. Bijna 2300 personen stierven door het Ebola-virus: de tweede meest dodelijke epidemie na die in het westen van Afrika tussen eind 2013 en 2016, met 11.300 doden. De strijd tegen het virus wordt daar voortgezet in de context van een bijzonder verslechterde veiligheidssituatie.
Tientallen gewapende groepen hebben honderden vaak moorddadige aanvallen uitgevoerd tegen het medisch personeel en medische infrastructuren van « La Riposte » : de operatie die strijdt tegen de ziekte. Deze is verscheidene keren opgeschort, moet het hoofd bieden aan het wantrouwen van een deel van de bevolking alsook aan een twijfelachtig beheer van zijn budget. Oly Ilunga, destijds de telegenieke minister van volksgezondheid (december 2016 – juli 2019) werd in maart dit jaar veroordeeld tot vijf jaar dwangarbeid wegens verduistering van fondsen bestemd voor de strijd tegen het Ebola-virus.
Waar het geweld in deze oostelijke regio van de DRC voortduurt, is het aantal nieuwe gevallen van hemorragie-koorts toch aanzienlijk gedaald. De verklaring van het officiële einde van deze tiende epidemie, dat in eind april afgekondigd had moeten worden, kan nu eind juni plaatsvinden, als geen enkele patiënt tot dan toe positief getest is. Maar de epidemieën verschijnen aan de lopende band en verspreiden zich over het gebied van dit immense land. « De drie laatste epidemieën hebben zich met hooguit een maand er tussen elkaar opgevolgd. Het virus is weer opgedoken in zijn oorspronkelijk ecosysteem, het tropische woud van het bekken van de rivier de Congo, en dat is geen echte verrassing. Het is cruciaal om zeer snel te reageren om het virus geen kans te geven om zich te verbreiden. Het is een nieuw front », laat de arts Ngoy Nsenga, belast met het urgentieprogramma van de WHO voor Oost en Zuidelijk Afrika, weten.
De WHO als ook de Africa-CDC en andere bij de strijd tegen het Ebola-virus betrokken organisaties verplaatsen nu een deel van hun teams van het noordoosten van het land naar de provincie Equateur. Deze keer speelt de strijd tegen het Ebola-virus zich af in een door de centrale macht van Kinshasa reeds lange tijd verlaten regio, die gelukkig toch relatief stabiel is en niet door gewapende groepen geteisterd wordt. In een context van een gezondheids- en een mondiale economische crisis moet de RDC het virus overwinnen en strijden op verschillende « fronten » van de publieke gezondheidszorg. Je zal maar een in de Republiek Congo wonende Congolees zijn!
Geschreven op 11 juni 2020