Evita Peron

Civis Mundi Digitaal #101

door Jan de Boer

Wie kent haar niet? Evita Peron, de « passionara » van Argentinië. Onze prins Bernhard heeft haar goed gekend, en was zeer gecharmeerd van deze dame. Prins Bernhard: commissaris van de KLM, die na de oorlog heel wat hoge nazi-officieren en -beulen denk aan Eichmann, die de transporten van joden naar de concentratiekampen organiseerde – naar Argentinië hielp vluchten. Zijn eigen verleden is wat dat betreft ook niet brandschoon, zoals u weet. Zijn kleinzoon, koning Willem Alexander, ook een handige zakenman, heeft er zijn voorbeeldige vrouw Maxima gevonden, wier vader ook niet brandschoon was en deel uitmaakte van de regering van de meest gewelddadige militaire junta die Argentinië gekend heeft. Maar dat mag je Koningin Maxima natuurlijk niet aanrekenen. Je zou haast denken dat er een mystieke band is tussen Nederland en Argentinië… Zelfs mijn vrouw met haar Andalusische wortels en ik hebben met onze compagnie « De l’autre côté du miroir » een paar jaar geleden een voorstelling gegeven over het leven van de Spanjaarden die na de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939) naar Argentinië vluchtten… een voorstelling die ook door een aantal Argentijnse toeschouwers zeer gewaardeerd werd: flamenco, Argentijnse tango, milonga…

In de politiek is het zijn van « de vrouw van… » niet een definitieve veroordeling om in de schaduw van die bekende man te moeten blijven leven. Integendeel, dit statuut biedt zelfs de mogelijkheid om macht te verwerven. Maar daarvoor is dan wel de uitstraling en de onverzettelijkheid van een Eva Peron nodig. Geboren in een arme familie in de provincie van Buenos Aires startte Maria Eva Duarte al op zeer jonge leeftijd een carrière als actrice, maar een echte ster was ze niet. Om te overleven speelde ze kleine rolletjes en poseerde zij voor publiciteitscampagnes, waarin ze soms de moed opbracht een bloot been te tonen. Tijdens een benefietvoorstelling in 1944, georganiseerd om de slachtoffers van de aardbeving in San Juan te ondersteunen, ontmoette zij kolonel Juan Domingo Peron, een op sociaal gebied progressieve staatssecretaris van werkgelegenheid. Zij trouwden nog hetzelfde jaar. Eva was zeer actief in de verkiezingscampagne van Juan Peron in 1945 en zag haar echtgenoot begin 1946 als de nieuwe president van Argentinië.

Eva werd toen Evita, zij was overal en men zag alleen maar haar. Als « Passionara » van de arbeidersbeweging bezielde zij de linkervleugel van de door haar man gecreëerde politieke partij. Het peronisme, een hybride, niet te classificeren maar vooral pragmatisch project, kende geen enkel bezwaar om van een vrouw zijn « stoottroep » te maken. Vooral omdat Evita mooi was, niet provoceerde en met haar aanwezigheid de menigten begeesterde als zij de verdediging van de armen op zich nam: de « descaminados » (de zonder overhemden), die niet profiteerden van de economische groei die Argentinië, zelf niet betrokken bij de Tweede Wereldoorlog, doormaakte.

In 1947 lanceerde Evita een charme-offensief richting Europa, dat Argentinië met een militair als president wantrouwde. Deze reis, bestemd, zoals Evita zei, om een regenboog tussen beide continenten te spannen, was een waar succes. Met haar zeer vrouwelijke vormen en haar haardracht à la Pompadour, personifieerde Evita de « soft power » van een land dat erkenning vroeg. Zij was de voorloopster van Jackie Kennedy in een latijnse en sociaal-democratische versie.

In het « Casa Rosa » werd Evita de « heilige Evita ». Zij verkreeg het stemrecht voor vrouwen, de juridische gelijkstelling binnen het huwelijk, creëerde een stichting die studiebeurzen distribueerde en bouwde bejaardentehuizen. Zij werd op een onbeschrijfelijke wijze aanbeden, maar de vroegere « starlet » bleef eenvoudige grijze kleding dragen met haar haar in een knotje. Druk in de weer bij de komst van de verkiezingen om vice-presidente te worden – hetgeen lang niet iedereen binnen de peronistische partij behaagde, waar men zich ongerust begon te maken over haar steun aan de vakbonden – moest zij deze strijd om gezondheidsredenen staken.

Evita stierf in juli 1952 op 33-jarige leeftijd aan baarmoederhalskanker, maar werd tijdens haar dodelijke ziekte nog tot « spirituele leider van de natie » uitgeroepen. Dit vroegtijdig overlijden heeft bijgedragen en draagt nog steeds bij aan de mythe. In de jaren na haar dood bleek dat het peronisme zonder Evita een echec was. Haar bijzondere loopbaan werd door de antropologe Julie M. Taylor vertaald in de volgende theorie: « Wie ook maar in staat is zich gelijktijdig te identificeren met vrouwelijkheid, mystieke macht en een revolutionaire leider van formaat, kan een onweerstaanbare eis om te domineren stellen ».

Na de dood van Evita ging het snel bergafwaarts met het peronisme en kende Argentinië afwisselend autoritaire democratische regimes en militaire junta’s. De laatste en meest gewelddadige militaire junta, die de Falklandoorlog tegen het Britse koninkrijk verloor, duizenden al dan niet dode opposanten uit vliegtuigen in zee dumpte en baby’s van vaak zwangere gedode vrouwen, tegenstandsters van het regime, ter adoptie aan hun beulen aanbood – u kunt zich de verwarring van deze kinderen die de waarheid ontdekten indenken! – maakte plaats voor democratische hervormingen. De vroegere rijkdom van Argentinië was inmiddels verdwenen en in 2001 stortte de hele economie in, met als gevolg grote werkloosheid, enorme armoede en een eveneens enorme staatsschuld. De in december 2019 aangetreden president Alberto Fernandez probeert met alle macht Argentinië uit dit diepe dal te halen, en onderhandelt met name met het IMF. Maar het zit hem niet mee: nauwelijks aan de macht werd hij geconfronteerd met Covid-19. Onmiddellijk werd het hele land een lockdown opgelegd. Met succes, want op 11 augustus had Argentinië met zijn 45 miljoen inwoners slechts 250.000 besmettingsgevallen en 4764 doden. Afgezet tegen buurland Brazilië met officieel 100.000 doden (waarschijnlijk in werkelijkheid het dubbele) een geweldige prestatie. Maar deze langdurige lockdown, die nu langzamerhand wordt opgeheven, heeft de economische en de daaropvolgende sociale crisis nog veel verder verdiept: het merendeel van de bevolking leeft onder de armoedegrens, de werkloosheid is onbeschrijfelijk… Alberto Fernandez doet wat hij kan om de bevolking en het bedrijfsleven te steunen, maar gezien de torenhoge staatsschuld en een gierende inflatie zijn de mogelijkheden die hij nog heeft uiterst beperkt.

Argentinië met zijn goed opgeleide bevolking verdient een beter lot. Ik mag hopen dat Alberto Fernandez met hulp van internationale instanties het land weer op de rails naar een betere toekomst weet te zetten.

Geschreven op 18 augustus 2020