Europa, Covid-19 en sociale cohesie

Civis Mundi Digitaal #103

door Jan de Boer

« De ongelijkheden tussen generaties en geslachten zijn dramatisch verscherpt door de verwoestende impact van Covid-19 in heel Europa, » is de alarmerende constatering van Eurofound, een bureau van de Europese Unie (EU), in een op 28 september gepubliceerd rapport. En dan te bedenken dat op dit moment het virus opnieuw oprukt, met alle gevolgen van dien, hetgeen de conclusies van Eurofound nog alarmerender maakt.

Om de consequenties te bepalen van de pandemie en de economische crisis, veroorzaakt door de maatregelen om de pandemie te bedwingen, heeft Eurofound in april en vervolgens in juli een uitgebreid onderzoek gelanceerd waaraan 84477 personen in 27 lidstaten hebben deelgenomen. Werkgelegenheid, kwaliteit van het leven, het moreel van de Europeanen… De resultaten zijn uitermate verontrustend.

De eerste constatering: waar de situatie zich na de lockdown in het algemeen verbeterde, is het verschil tussen de van het toerisme afhankelijke staten – zwaar getroffen door reisbeperkingen – en de andere lidstaten « nog veel sterker dan voorheen werd gedacht ». De gegevens van Eurostat tonen dat in juli het werkloosheidspercentage in Griekenland 18,3% en in Spanje 15,3% was, tegen 4,4% in Duitsland, 6% in Denemarken en 7,2% in de Europese Unie als geheel. Gemiddeld 10% van de Europese werknemers die door Eurofound ondervraagd werden, waren van oordeel dat ze binnen de komende drie maanden hun baan zouden verliezen.

Direct na de crisis van 2008 hebben Amerikaanse economen het concept « financiële kwetsbaarheid » ontworpen om de geringe mogelijkheden van huishoudens om een economische klap op te vangen te beschrijven. Deze schok wordt door Eurofound gedefinieerd als de onmogelijkheid om hetzelfde levensniveau drie maanden te handhaven, wegens een daling van inkomsten en beperkt spaargeld. In juli verklaarde 54% van de ondervraagde huishoudens dat zij in deze situatie verkeerde. Maar het percentage verschilt door de verschillende sociale modellen van land tot land: het is meer dan 65% in Kroatië, Bulgarije, Roemenië en Griekenland, terwijl het minder dan 45% is in Denemarken, Zweden en Luxemburg.

Het onderzoek bevestigt ook de massale toevlucht tot partiële werkloosheid: de helft van de ondervraagden werkten minder uren in april. In juli was dit nog 37%, met name geconcentreerd in het hotel- en het restaurantwezen. Met de lessen van 2008 nog in het achterhoofd hebben de regeringen van de lidstaten met dit soort maatregelen het verlies van inkomen beperkt. « Meer dan twee derde van de lidstaten heeft ook specifieke maatregelen getroffen voor het ondersteunen van onafhankelijke personen, soms gericht op bepaalde sectoren als cultuur of werk aan huis, » preciseert het rapport.

Ondanks dat waren zes op de tien werklozen (!) verstoken van elke hulp sinds het begin van de epidemie en waren zij gedwongen om informele hulp te zoeken, met name bij familie. En dat terwijl het ergste van de crisis, met name door de vernietiging van banen, nog moet komen! Het is dus bijzonder belangrijk het sociale vangnet te verstevigen, laat het rapport weten. « Gerichte ambitieuze politiek op adequate wijze gefinancierd, een evenwicht zoekend tussen economische en gezondheidsprioriteiten, moet de basis vormen voor een Europees herstel om de consequenties van deze pandemie op lange termijn te beperken, » verklaart Juan Menendez-Valdes, de directeur van Eurofound.

Zonder verrassing hebben de lockdown en het telewerken het professionele en het privéleven verstoord. « Talrijke sociale en economische indicatoren laten zien dat jonge vrouwen de meest door Covid-19 getroffen groep is, » zegt het verontruste Eurofound. In juli verloor 11% van de jonge vrouwen tussen 18 en 34 jaar hun baan, tegen 9% van de mannen in dezelfde leeftijdscategorie. En 36% van moeders met kinderen onder de 11 jaar verklaarden te moe te zijn om na het werk nog huishoudelijke taken te kunnen verrichten (tegen 28% van de mannen), terwijl 29% moeite had om zich op hun werk te concentreren wegens het gezin (tegen 11% van de mannen). Voor velen heeft het telewerken voor een onevenredige toename van huishoudelijke taken gezorgd. « Bepaalde ontwikkelingen zouden hier blijvende effecten kunnen hebben. Daarom is het essentieel dat met de specifieke sociale en economische positie van vrouwen in de herstelmaatregelen rekening wordt gehouden, » onderstreept Eurofound.

Hoewel jongeren (18 tot 34 jaar) vaak een nonchalante houding inzake het Covid-19 wordt verweten, voelen zij zich het meest ontmoedigd. Hard getroffen door het verlies aan banen in de loop van de zomer « heeft slechts 58% een positief beeld van zichzelf » tegen gemiddeld 63% van alle Europeanen en 68% van de 65-plussers. Daarenboven zegt 37% van deze jongeren fysiek dodelijk vermoeid te zijn na hun dagelijks werk, tegen 32% van de 35 tot 49-jarigen en 27% van de 50-plussers. « Deze eerste resultaten wijzen er op dat de door de regeringen getroffen beperkende maatregelen als sociale afstand, onderwijs op afstand, lockdown… de jongeren meer dan anderen getroffen hebben, » aldus Eurofound.

En dan te bedenken dat we nog lang niet van Covid-19 verlost zijn en dat – nu ik dit artikeltje schrijf – het aantal besmettingen weer fors toeneemt, met alle gevolgen van dien. Wij kunnen nu en zeker voor de toekomst ons hart vasthouden voor de sociale cohesie in Europa. Een allereerste teken in Frankrijk: Het aantal werklozen neemt toe en alleen al de « Secours populaire » kan de explosie van voedselbehoeftige armen, meer dan 1,2 miljoen mensen met deels ook een gezin, nauwelijks meer aan.

Geschreven op 5 oktober 2020