Luchtvervuiling

Civis Mundi Digitaal #107

door Jan de Boer

Het aantal doden gerelateerd aan luchtvervuiling wordt enorm onderschat. Dat is de belangrijkste bekendmaking van een op 9 februari in het wetenschappelijke blad « Environmental Research » gepubliceerde studie. De onderzoekers van de omgevingsgezondheid van de Amerikaanse universiteit Harvard hebben in samenwerking met hun Britse collega’s van de universiteiten van Birmingham, Leicester en Londen geprobeerd de doodsoorzaak te wijten aan fijnstof afkomstig van de verbranding van fossiele energie (voornamelijk steenkool, olie en diesel) te meten. Hun resultaten zijn meer dan alarmerend.

Volgens hun berekeningen zouden in Frankrijk jaarlijks bijna 100.000 vroegtijdige overlijdens (97.242 om precies te zijn) te wijten zijn aan luchtvervuiling door verbranding van fossiele brandstoffen buitenshuis, dat wil zeggen van 17,3% van het totaal van overlijdens. Een met bijna 45% verhoogde balans in vergelijking met de laatste schatting: een in maart 2019 gepubliceerd onderzoek in de « European Heart Journal »: het medische blad van de Europese Cardiologische Sociëteit, schatte het aantal overlijdens te wijten aan luchtvervuiling op 67.000. Het aantal van 97.242 doden is bijna het dubbele van het officiële dodencijfer van « Santé publique France » dat in alle institutionele communicaties vermeld wordt ter waarschuwing van blootstelling aan vervuilde lucht.

Hetzelfde verschil is er ook mondiaal gezien. De wereldgezondheidsorganisatie (WHO) verwijst altijd naar 4,2 miljoen doden te wijten aan vervuiling van lucht buitenshuis op basis van 2016. De onderzoekers van Harvard komen op een totaal van 8,7 miljoen vroegtijdige overlijdens op basis van 2018. Dat wil zeggen één op de vijf overlijdens op onze planeet! China, waar sinds een tiental jaren de situatie verbetert, betaalt nog altijd de hoogste prijs met 2,4 miljoen slachtoffers.

Hoe te verklaren dat het sterftecijfer gerelateerd aan luchtvervuiling zo lang is onderschat? Allereerst: in tegenstelling tot de voorafgaande ramingen, die alle fijnstofdeeltjes betroffen zonder hun bron te onderscheiden, hebben de auteurs zich geconcentreerd op fijnstof afkomstig van fossiele brandstoffen. Want, zegt professor Thomas Bourdrel van het collectief « Air-Santé-Climat » en auteur van belangrijke publicaties over luchtvervuiling: « alle fijnstof is niet één pot nat ». De fijnstof van verbranding van fossiele brandstoffen is vele keren giftiger dan bijvoorbeeld die afkomstig uit de landbouw. Om de concentratie van fijnstof afkomstig van fossiele brandstoffen in de lucht te identificeren en te meten, hebben zij een door de universiteit Harvard ontwikkeld model, GEOS-Chem, gebruikt. Een ander spoor voor een verklaring: het in « Environmental Research » gepubliceerde artikel is gebaseerd op een enorm aantal recente met name epidemiologische studies en een meta-analyse die niet in de vroegere schattingen meegenomen kon worden. Dankzij dit corpus hebben de auteurs een nieuw model van risicoschattingen kunnen uitwerken.

Ze hebben zo het « relatieve risico » van blootstelling aan fijnstof door fossiele energie duidelijk kunnen laten zien en verhoogd. Zij hebben geconstateerd dat de effecten van vervuiling op de gezondheid erg onderschat zijn niet, alleen tijdens langdurige blootstelling aan zeer sterke concentraties (met name in Azië), maar ook met een mindere dosis, zoals in Europa en Noord-Amerika. Een bewijs te meer dat de verwoestende effecten van dit allergevaarlijkste fijnstof, omdat het diep in het menselijk organisme doordringt, zich zelfs laten voelen beneden de door de WHO gehanteerde grens van 10 microgram per kubieke meter gemiddeld per jaar, die tot nu toe diende als referentiekader om het sterftecijfer van luchtvervuiling in te schatten.

Deze studie zwijgt evenwel over ander fijnstof, toch vergelijkbaar wat betreft giftigheid en samenstelling: fijnstof door houtstook in de meest gebruikelijke houtkachels en open haarden. Een door het Zwitserse Instituut Paul-Scherrer gecoördineerd en in november 2020 in « Nature » gepubliceerd onderzoek toont aan dat dit fijnstof tot de meest gevaarlijke fijnstoffen gerekend moet worden om redenen van hun oxyderend potentieel, samen met metaalfijnstof afkomstig van de slijtage van remmen, banden en voertuigen. Dal zal ongetwijfeld leiden tot een nog hogere balans van luchtvervuiling in een volgende publicatie.

Wat in ieder geval overduidelijk is, is dat de uitstoot van broeikasgassen, in dit kader vooral CO2, dat onze gezondheid grote schade toebrengt en verantwoordelijk is voor de opwarming van het klimaat en al haar catastrofale gevolgen, met alle mogelijke en drastische middelen teruggebracht moet worden.

Geschreven op 16 februari 2021