Covid-19: wereldwijd 6 tot 8 miljoen doden

Civis Mundi Digitaal #111

door Jan de Boer

Volgens een op 21 mei gepubliceerd rapport van de Wereldgezondheids-organisatie (WHO) is het officiële dodencijfer van de pandemie veel te laag. Volgens Samira Asma van de WHO ligt het aantal aan Covid-19 of daaraan gerelateerde effecten overleden personen op dit moment ergens tussen de 6 en 8 miljoen. Iedereen schreeuwt moord en brand, wil officiële herdenkingen voor deze slachtoffers. De wereld staat volledig op zijn kop… Begrijpelijk als men ervan uitgaat dat het leven een loterij is (beter gezegd: moet zijn) zonder nieten, waarin iedereen recht heeft (beter gezegd: moet hebben) op blijvend geluk en waarin de dood is uitgebannen. Onbegrijpelijk als men ervan uitgaat, zoals ik, dat de dood onherroepelijk bij het leven hoort en dat het recht op voortdurend geluk niet meer dan een menselijke uitvinding is die niets te maken heeft met fundamentele kwesties van leven en dood. Enige relativiteit is dus gewenst ten aanzien van de mijns inziens volkomen overtrokken reacties op de pandemie, die mede veroorzaakt is door een totaal gebrek – ook internationaal – aan voorbereiding op pandemieën. Er was een totaal gebrek aan mondkapjes, testen, volgsystemen en in het algemeen een gebrek aan hygiëne, zoals het regelmatig handen wassen.

Wereldwijd 6 tot 8 miljoen doden direct of indirect door Covid-19 veroorzaakt. Dat is net zoveel als er jaarlijks wereldwijd aan het gebruik van tabak te wijten zijn: 7 miljoen doden. Jaarlijks, dus heel wat meer dan Covid-19 tot dusverre aan slachtoffers heeft geëist. Daar worden geen speciale herdenkingen voor georganiseerd, daar staat de wereld niet van op zijn kop. En voor de miljoenen slachtoffers, met name kinderen, die jaarlijks aan honger sterven in verre landen door gebrek aan internationale solidariteit, voor de jaarlijkse miljoenen slachtoffers aan kankersoorten, hart- en vaatziekten, tropische ziekten als malaria… geldt hetzelfde. Enzovoort, enzovoort. Dat schijnt dus min of meer acceptabel te zijn.

In Frankrijk sterven jaarlijks 600.000 mensen. Dat ruim 100.000 mensen die in de afgelopen anderhalf jaar vroegtijdig gestorven zijn aan Covid-19 of aan zijn collaterale effecten (die beslist niet onderschat moeten worden) zou naar mijn idee geen reden moeten zijn voor de gigantische paniek die in Frankrijk – en natuurlijk niet alleen in Frankrijk – de totale samenleving op haar kop heeft gezet.

Eigenlijk valt het wereldwijd met het aantal door Covid-19 veroorzaakte slachtoffers best mee, in vergelijking met andere epidemieën in het verleden. Zoals de Zwarte Dood, de builenpest, die alleen al in de jaren 1347-1351 een derde van de Europese bevolking uitroeide. De zogeheten Spaanse griep kostte wereldwijd in de jaren 1918-1920 ergens tussen de 50 en 100 miljoen mensen het leven, waarbij niet vergeten moet worden dat de wereldbevolking toen slechts de helft was van de huidige wereldbevolking! Het waren immense epidemieën, die de wereld op zijn kop hebben gezet met geweldige sociale, economische en geopolitieke veranderingen.

Het intergouvernementele wetenschappelijke en politieke platform biodiversiteit en diensten van ecosystemen (IPBES) heeft in een recent rapport laten weten dat de vernietiging van biodiversiteit en ecosystemen, nu versterkt door de door de mensheid veroorzaakte klimaatopwarming, de wereld opzadelt met ten minste één grote pandemie elke tien jaar. Het is daarbij goed om te weten dat het rapport aangeeft dat er 1,7 miljoen virussen bestaan, waarvan 540.000 tot 850.000 mensen kunnen besmetten. De mensheid zal hoe dan ook dus met virussen – ook met SARS-Cov-2 – moeten leren leven – maatregelen als het gebruik van mondkapjes, afstand houden, vaak handenwassen, etc. zijn blijvend. En dat betekent, gegeven dat alles met elkaar verbonden is, dat voor het geven van een antwoord op een pandemie niet alleen rekening gehouden moet worden met volksgezondheidsaspecten, maar ook met sociale en economische aspecten. Zo kunnen bijvoorbeeld bij een overheersing van volksgezondheidsaspecten tijdens een pandemie sterk groeiende ongelijkheden ontstaan die voor de stabiliteit en de cohesie van de samenleving veel gevaarlijker uitpakken dan een relatief beperkt aantal (vroegtijdige) overlijdens. Goede voorbereiding op pandemieën, ook internationaal, moet het mogelijk maken de samenleving vrijwel normaal te laten functioneren.

Deze relativering van de huidige pandemie betekent natuurlijk niet dat men deze en komende pandemieën maar hun gang moeten laten gaan. Wat dat betreft staan wij er heel wat beter voor dan onze verre voorouders. Vaccins en medicijnen tegen virussen kunnen pandemieën met hun dodelijke slachtoffers fors terugbrengen, op voorwaarde dat er sprake is van internationale solidariteit, zodat een ieder op deze planeet voor aanvaardbare prijzen snel toegang krijgt tot vaccins en medicijnen. Want zoals de Amerikaanse wetenschapper William Haseltine zegt: wordt een pandemie niet wereldwijd doeltreffend aangepakt, dan blijft deze mondiaal in enigerlei vorm bestaan, met de kans op gevaarlijke mutaties. Ook verdere internationale samenwerking, zoals een mondiaal waarschuwingssysteem inzake besmettingen door virussen, kan een doeltreffend middel zijn in de strijd tegen pandemieën.

Men moet goed beseffen dat wij op een onherbergzame planeet wonen die grote veranderingen heeft gekend, kent en zal kennen, door allerlei soorten gebeurtenissen: van gigantische vulkaanuitbarstingen en verschuivende aardvlakken tot kosmische rampen die het toen bestaande leven vrijwel uitroeiden en die ook in de toekomst van deze planeet mogelijk, zelfs waarschijnlijk zijn. Wij hebben het geluk dat ons individueel en ook soortelijk leven kosmisch gezien niet meer dan een piepkleine lichtflits is, waardoor wij ten onrechte menen dat wij leven op een min of meer stabiele en herbergzame, voor ons gastvrije planeet. Wij moeten dan ook heel voorzichtig zijn met de wereld die ons doet leven met zijn biodiversiteit en ecosystemen. Die voorzichtigheid, ook wat het klimaat betreft, evenals de noodzakelijke mondiale solidariteit, brengen wij kennelijk niet op. Daarmee roepen wij rampen over onszelf uit die heel wat omvangrijker en ingrijpender zullen zijn dan vrijwel iedereen denkt.

Geschreven op 6 juni 2021