Een pandemie van pandemieën

Civis Mundi Digitaal #113

door Jan de Boer

Augustus 2024: een achtste golf van de pandemie. Ondanks de vaccins liggen de ziekenhuizen liggen vol met patiënten; we hebben te maken met de zesde variant van Covid-19. Maar deze achtste golf verontrust de mensen heel wat minder dan het nieuwe virus Ebola-hanta-2, dat begin dit jaar plotseling opdook. Het is een zeldzame variant van Ebola met een ultra-aanpassingsvermogen Ebola. Door de gebruikelijke uitwisselingen en de mondialisering arriveerde deze variant in mei van dit jaar in Europa. Dit virus is uiterst dodelijk en besmettelijk: 60% van de geïnfecteerden sterft. In drie maanden tijd zijn er alleen al in Frankrijk 200.000 doden te betreuren. Men is doodsbang. De lockdown is normaal geworden. Men ziet geen familie meer en ook geen vrienden. Scholen, winkels, sportzalen, theaters… alles is gesloten. Toen alles in 2020 begon, kon niemand zich indenken dat onze samenleving, onze wereld, als een kaartenhuis in elkaar zou kunnen storten. En dat het leven van voorheen nooit meer terug zou komen. De opheffing van de laatste lockdown is nu twee jaar geleden. Men heeft zich erbij neergelegd, want een andere keus is er niet…

Nu ik jullie dit vandaag schrijf, hebben we misschien nog de keus: onze wereld veranderen of onze wereld ineen laten storten. Dat is het dilemma, want wat zeker is, is dat Covid-19 slechts het begin is van een hele lange serie epidemieën, pandemieën. Een recent wetenschappelijk onderzoek van het Intergouvernementele wetenschappelijke en politieke platform voor biodiversiteit en diensten van ecosystemen (IPBES) laat ons weten dat door de systematische verwoesting van de biodiversiteit en natuurlijke ecosystemen door uitbreiding en intensivering van landbouw en een op onbegrensde groei gebaseerd productie- en consumptiesysteem (ik voeg hier zelf nog aan toe: en een teveel aan mensen op een beperkte planeet) de contacten vermeerderen tussen fauna, vee, ziekendragers en mensen: de weg die onherroepelijk leidt naar pandemieën. Het rapport laat weten dat er, voor zover nu bekend is, zo’n 1,7 miljoen virussen bestaan, waarvan 540.000 tot 850.000 mogelijk mensen kunnen besmetten. De IPBES concludeert dan ook dat we in ieder geval eens in de tien jaar of vaker een pandemie van een nieuw virus kunnen verwachten, waarbij het verre van uitgesloten is dat een komende pandemie nog gevaarlijker en dodelijker is dan het huidige Covid-19. Denk bijvoorbeeld maar eens aan het Ebolavirus of het Marburgvirus, met een sterftecijfer van 88% dat zich onlangs weer heeft gemanifesteerd! Daar komt nog bij dat elk virus wil blijven leven en dus muteert om beter opgewassen te zijn tegen belemmeringen van zijn bestaan, zoals een vaccin. Vandaar ook de mutaties van Covid-19 die steeds besmettelijker worden en nu deels (de Delta-variant) ook al de werking van bestaande vaccins tenietdoen. Als we er niet in slagen – en dat doen wij helaas naar mijn mening niet, want wij zijn horende doof en ziende blind, solidariteit is in ons eigenbelang en dat schijnen we niet te willen begrijpen – binnen afzienbare tijd de hele mensheid te vaccineren tegen Covid-19 met de bestaande mutaties, is de kans dan ook levensgroot dat er mutaties komen die de bestaande vaccins volledig weerstaan. Een universeel vaccin tegen alle komende mutaties van Covid-19 is nog niet ontwikkeld en het is de vraag of een dergelijk vaccin ook ontwikkeld kan worden. De toekomst wat betreft komende onbekende virussen en het bestaande Covid-19 ziet er dus slecht uit. Vaccins zijn voor de bovengenoemde oorzaken van de verschijning van en bedreiging door virussen geen wezenlijke oplossingen. Deze toekomst ziet er nog veel slechter uit in combinatie met de door de mensheid tot nu toe niet of nauwelijks bestreden klimaatopwarming, met al zijn catastrofale gevolgen van dien. Die bevordert immers de verschijning van nieuwe virussen en pandemieën, en kan alleen effectief bestreden worden door een totale herziening van ons productie- en consumptiesysteem.

Het huidige vaccin en ook toekomstige vaccins – ik zie het nog gebeuren dat we iedere twee maanden gevaccineerd moeten worden – helpen ons dan ook niet om de bovengenoemde keuze te vermijden. Tot dusverre gaan we onverstoorbaar verder op de weg van onbegrensde groei en hebzucht. Veranderen we dat niet op zeer korte termijn, meten we ons geen andere sobere levensstijl aan en gaan we derhalve door met het verwoesten van de biodiversiteit en natuurlijke ecosystemen, dan worden de overlevingskansen van onze menselijke samenleving door virussen en de catastrofale gevolgen van de klimaatopwarming wel heel erg klein. Heel simpel gezegd: die keuze moet ook in het belang van toekomstige generaties nu en niet morgen of overmorgen gemaakt worden.

Geschreven in augustus 2021