Covid-19 versnelt de mondiale ongelijkheden

Civis Mundi Digitaal #113

door Jan de Boer

Het herstel van de mondiale economie na de pandemie zal ongelijk verlopen, aldus de laatste verwachtingen van het Internationaal Monetair Fonds (IMF), dat de economische groei van de ontwikkelde landen naar boven en die van de opkomende landen naar beneden heeft bijgesteld. Het verschil tussen de landen die een efficiënte vaccinatie-politiek hebben en de anderen wordt steeds groter. En de « winnaars » van de eerste pandemiegolf, zoals Vietnam en Australië, worden nu getroffen en hebben bij gebrek aan voldoende vaccinaties geen andere keus dan hun grenzen te sluiten. Het herstel zal derhalve sterker zijn in gevaccineerde landen die zich weer open kunnen stellen zonder hun gezondheidssysteem in gevaar te brengen. Volgens het IMF zullen de ontwikkelde landen veel eerder hun BBP-niveau terugvinden (gemiddeld na twee jaar, veel sneller dan de vijf jaar na de crisis van 2008) dan de opkomende landen, waarvan 40% daar geheel niet in zal slagen.

De armoede is fors gestegen: 125 miljoen personen moeten leven van minder dan 1,90 dollar per dag. Waren er in 2019 volgens de Wereldbank 135 miljoen mensen die aan ondervoeding leden, in 2020 waren dat er 165 miljoen. De potentiële economische groei, en dus de toekomst, zal vooral in de door de pandemie hard getroffen landen, met vaak met lage inkomens, getroffen worden vanwege lagere budgettaire steun – de rijke landen kunnen bijna vier keer zoveel budgettaire steun krijgen dan de opkomende landen, en acht keer zoveel als de armste landen –, een veel hoger sterftecijfer, en een klap voor het onderwijs, daar waar scholen heel lang gesloten bleven.

Een artikel van Francesco Bianchi, Giada Bianchi en Dongho Song (« The Long Term Impact of the Covid19 Unemployment Shock on Life Expectancy and Mortality Rates », NBER) veronderstelt dat met de werkloosheid het hoge sterftecijfer in de Verenigde Staten de komende vijftien jaar blijft voortduren met zo’n 800.000 doden: suïcide, alcoholisme, drugs…

Binnen landen zal de schok ook zeer ongelijk uitpakken. Essentiële beroepen (verplegers, kassiers, chauffeurs…) worden in meerderheid vervuld door personen uit minder geschoolde volksmilieus. waarbij vrouwen oververtegenwoordigd zijn. Volgens de Verenigde Naties worden banen van vrouwen voor 19% meer bedreigd dan die van mannen. In Afrika, waar de banen van vrouwen vaak meer bloot staan aan Covid-19, zijn zij veel vaker het slachtoffer dan mannen, omdat zij niet met werken kunnen ophouden, omdat zij hun gezin moeten voeden.

Volgens de International Labour Organization (IILO) worden ook jongeren in het bijzonder getroffen. Covid-19 heeft een « systematische, grote en bovenmatige impact op mondiale schaal voor 18 tot 29-jarigen en doet de ongelijkheden en het risico om het productief potentieel van een hele generatie te verzwakken toenemen ».

Zeker, de monetaire politiek in diverse landen heeft banen gered, maar heeft ook bij-effecten gehad die de ongelijkheden wat betreft inkomens hebben versterkt. In de Verenigde Staten werden met de stijging op de beurs en die van huizenprijzen de al bestaande ongelijkheden van voor Covid-19 nog eens extra versterkt, met een ongekende concentratie van rijkdom in de geschiedenis van het land: in 1933 bezaten Rockefeller, Frick, Carnegie…0,85% van de Amerikaanse rijkdommen, nu bezitten Jeff Bezos (Amazon), Bill Gates (Microsift, Mzark Zuckerberg (Facebook)… er 1,35% van (gegevens Forbes). Ook 50% van het tijdens de crisis geaccumuleerde spaargeld komt van de 10%  rijkste mensen, terwijl de armste mensen eerder de neiging hebben om zich (noodgedwongen) in de schulden te steken. Kortom, de gezondheidscrisis heeft vaak tendensen (digitalisering, energietransitie, globalisering…) versterkt en helaas maakt de ongelijkheid daarop geen uitzondering.

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie en het IMF zou het vaccineren van 40% van de wereldbevolking van nu tot het einde van dit jaar en van 60% tot eind 2022 50 miljard dollar kosten, maar zo 9 triljoen dollar op de wereldwijde maatschappelijke en economische kosten van de pandemie kunnen bezuinigen. En ik ben er zeker van dat dat waarschijnlijk de best mogelijke planetaire investering op korte termijn zou zijn, maar of naar die wijsheid politiek ook gehandeld wordt, waag ik te betwijfelen. Solidariteit… nietwaar?

Geschreven in augustus 2021