Amerika

Civis Mundi Digitaal #113

door Jan de Boer

De ongekende manifestaties op Cuba mogen dan nog niet geleid hebben tot de val van de regering, de woede toont aan dat de mythes van het regime volledig afgedaan hebben.

Voor miljoenen toeristen is Cuba het synoniem van zon, salsa en de traditionele drank mojito. Tot nu toe was het alleen de pandemie die de ansichtkaart van de oude wijken in Havana met zijn Amerikaanse auto’s uit het verleden verstoorde. Maar sinds 11 juli tonen de manifestaties het beeld van een revolutie op sterven na dood. Na 62 jaar aan de macht te zijn, lijkt nu het einde van het Castro-communisme in zicht te komen. Ik heb overigens nooit begrepen waarom, met name in politiek linkse kringen, met dit regime gedweept werd, want het was en is hoe dan ook een alles en iedereen onderdrukkende dictatuur.

Natuurlijk is het overlijden van deze dictatuur vaker verkondigd, maar nu zijn de mythes dood die met deze dictatuur verbonden waren, en dat bespoedigt haar einde. Allereerst de mythe van de sociale gelijkheden. Hoewel de leden van de nomenklatoera aan niets te kort komen, wordt de overgrote meerderheid van de Cubanen geconfronteerd met drie problemen: hoe ‘s ochtends, ‘s middags en ‘s avonds aan voldoende voedsel te komen. Zelfs aan brood is een voortdurend gebrek, ondanks het feit dat het een belangrijke plaats in de voedseldistributiebonnen inneemt. Voor de winkels staan lange rijen. De Cubanen, die iedere avond overgeleverd worden aan de triomfantelijke propaganda op de staatstelevisie, ontdekken de volgende dag de lege schappen in de winkels. Het is « de overwinning van de koelkast op het televisietoestel », volgens een in de jaren 1980 uitgevonden formule in de Sovjet-Unie.

Een andere mythe die ineengestort is, is die van het door het regime als meer dan uitstekend verkondigde volksgezondheidssysteem. Waar het regime met een handgebaar het Covax-programma – het verdelingssysteem van vaccins van de Verenigde Naties – wegwuifde, nemen de aan de pandemie te wijten infecties en overlijdens heel snel toe, met name in de provincie Matanzas in de door Russische toeristen zo geliefde badplaatsen. De Cubaanse vaccins? Niet erkend, en met een onbekende graad van doeltreffendheid. Mondmaskers zijn onvindbaar en de beste medici worden naar het buitenland gestuurd ter wille van het imago van Cuba en… buitenlandse deviezen.

Blijft over de mythe van de « revolutie », een algemeen geldige term, drager van hoop en daarop volgende zonnige dagen. In Cuba is de revolutie het bestaan van een unieke partij waarvan het gecentraliseerde economische planningssysteem overal in de wereld zijn échec heeft getoond. Het vertrek van de laatste « historische leiders » heeft geen enkele verandering tot gevolg gehad. Een nieuwe hoge apparatsjik, Miguel Diaz Canel, heeft hun totaal versleten slogans overgenomen.

Onder Fidel Castro werden manifestaties in 1980 en 1994 gevolgd door massale uittochten die vaak door het regime bevorderd werden in de trant van opgeruimd-staat-netjes. De manifestaties van de laatste tijd zijn echter van een andere orde. Op 11 juli wilden de menigten niet meer in ballingschap leven, in de Verenigde Staten of elders. Zij riepen: « vrijheid », « weg met de dictatuur » en ook « wij zijn niet bang meer », zeer betekenisvolle slogans in een als onderdanig bekend staande maatschappij. Tegen hen zijn massaal troepen ingezet, maar de toegenomen woede komt zeker weer boven, want het regime heeft voortdurend al haar potentiële onderhandelaars uit de burgerlijke samenleving uit de weg geruimd.

Waar de verdedigers van de mensenrechten in de jaren 1980-1990 op een soort Russische perestrojka hoopten, heeft Fidel Castro hen in de gevangenis geworpen of gedwongen om in ballingschap te gaan. In 2003 ondergingen onafhankelijke journalisten hetzelfde lot: 75 van hen werden tot langdurige gevangenisstraffen veroordeeld. Artiesten worden beschuldigd van contrarevolutionaire praktijken. Het is net 70 jaar geleden dat Fidel Castro zijn revolver op een tafel in de Nationale Bibliotheek legde en zei: « In de revolutie is alles geoorloofd, tegen de revolutie niets ». Toentertijd reageerde de tegen Castro protesterende dichter Virgilio Pinera met de woorden: « Ik ben bang, ik ben erg bang ». Vandaag de dag is het Cubaanse volk op straat, en manifesteert het massaal tegen het regime, dat nu bang, erg bang moet zijn.

Geschreven in juli 2021