Dag bloemen, dag insecten, dag vogels, dag bomen, dag… mensen

Civis Mundi Digitaal #114

door Jan de Boer

Ik heb er al heel wat over geschreven: het doodmesten van bloemen, het langzaam uitsterven van insecten als bijen door onder meer pesticiden en herbiciden, de neergang van vogels (30% minder in Frankrijk in de loop der jaren) en nu in dit artikeltje het feit dat een derde van de bomen op onze planeet aan het uitsterven is. Door de neergang van alles wat leeft, wordt de biodiversiteit op ongekende wijze aangetast. En het mag bekend zijn dat de mensheid om te overleven goed functionerende ecosystemen en deugdelijke biodiversiteit nodig heeft. Wat is er aan de hand met bomen?

De ecosystemen beleven één van het grootste uitsterven sinds miljoenen jaren, en in deze biodiversiteitscrisis worden bomen niet gespaard, wijst een op 1 september gepubliceerd rapport van de vereniging « Botanic Gardens Conservation International » (BGCI) uit. In totaal hebben meer dan 500 in biologie en ecologie gespecialiseerde wetenschappers aan dit rapport gewerkt. Malin Rivers, wetenschapper en coauteur van het rapport: « We hebben bijna 60.000 soorten bomen op onze planeet en voor de eerste keer weten we welke soorten broodnodige bescherming nodig hebben, waar zij zich bevinden en wat de grootste bedreigingen voor hen zijn. »

In totaal worden 17.510 van de 58.497 bestudeerde boomsoorten met uitsterven bedreigd, oftewel 29,9%. Tenminste 142 soorten zijn geregistreerd als uitgestorven. Zelfs bekende bomen als magnolia’s worden bedreigd, alsook eiken, esdoorns en ebbenbomen. Pierre-Michel Forget, professor tropische ecologie aan het « Muséum national d’histoire naturelle », laat mij weten dat « bij wijze van vergelijking het aantal bedreigde soorten overeenkomt met de totaliteit van de in het Amazone-bassin aanwezige soorten ».

Brazilië, dat een groot deel van het tropische amazone-oerwoud herbergt met bijna 9000 soorten bomen, word door dit massale uitsterven het meest getroffen. In totaal staan 1788 boomsoorten op het punt van uitsterven, vooral door intensieve landbouw. Maar het grootste deel van met uitsterven bedreigde soorten vinden we in de tropische regio’s van Afrika, in het bijzonder op Madagascar en op het eiland Mauritius, waar respectievelijk 59% en 57% van de boomsoorten op sterven na verdwenen zijn.

Het rapport wijst als belangrijkste schuldige de landbouw aan, die door landbouwculturen 29% van het uitsterven van bomen veroorzaakt, en door veehouderij 14%. Daarna komt de bosexploitatie, verantwoordelijk voor 27% van het uitsterven, en menselijke bewoning, die 13% van de bomen doet verdwijnen. Volgens BGCI wordt een op de vijf boomsoorten direct voor voedsel, brandstof, bouwmateriaal en medicijnen door mensen gebruikt. Menselijke activiteiten zouden in de afgelopen driehonderd jaar verantwoordelijk zijn voor een vermindering van het mondiale bosoppervlak met ongeveer 40%. Nog afgezien van deze directe bedreigingen belemmeren klimaatopwarming en extreme meteorologische gebeurtenissen – met name veroorzaakt door menselijke activiteiten –in zeer ernstige mate de ontwikkeling van bomen over de hele wereld. Pierre-Michel Forget: « De bossen leven wel, maar reproduceren zich niet meer ».

En dit massale uitsterven betreft niet alleen bomen. Volgens de wetenschappers verschaffen bomen een habitat aan de helft van op de wereld bekende plant- en diersoorten. Het uitsterven van een derde van de bomen betekent zo ook een waterval aan verdwijningen van planten en dieren. Volgens het rapport is de ecologische diversiteit van bomen onontbeerlijk voor een gezonde wereld.

De experts roepen op tot actie: het in stand houden van bestaande wouden en de uitbreiding van beschermde zones, het bewaren van bedreigde soorten in botanische tuinen of in zaadbanken in de hoop dat zij nog eens in de natuur geherintroduceerd kunnen worden, de garantie dat herbebossingsprogramma’s op wetenschappelijke manier uitgevoerd worden en een verhoging van financiering voor bescherming van bomen.

Je zou hopen dat politieke leiders wereldwijd door dit rapport wakker zijn geschud en ter wille van de – voor het leven van mensen noodzakelijke –biodiversiteit de genoemde acties nu eens niet alleen met woorden maar ook met daden ondersteunen. Maar nee hoor, zij hebben kortelings beloofd ernaar te streven dat 80% van het Amazone oerwoud gespaard wordt, maar zoals altijd verplichten ze zich tot niets…

Geschreven in september 2021