Azië

Civis Mundi Digitaal #138

door Jan de Boer

De door Japan in december 2020 aangekondigde strategie van « nationale veiligheid », die het mogelijk maakt om de militaire uitgaven in vijf jaar tijd te verdubbelen en die zorgt voor een versterking van het bondgenootschap met de Verenigde Staten, werd tot nu toe nauwelijks bediscussieerd. Gunstig ontvangen door de bevolking, die ongerust is door de mondiale spanningen, is deze strategie een kwalitatieve en kwantitatieve sprong voorwaarts in deze in 2012 ingeslagen politieke richting. Maar deze politieke strategie wordt door experts in internationale relaties evenwel niet unaniem toegejuicht. Zij waarschuwen tegen een excessieve focus op de Chinese dreiging.

Aan deze strategie werd overigens door de vroegere Japanse minister Taro Aso, nu vice-voorzitter van de regerende democratische liberale partij, tijdens een recent bezoek aan Taiwan nog eens herinnerd. Japan en zijn bondgenoten moeten « wakker worden » en « hun absolute vastberadenheid tonen om te vechten », zei deze invloedrijke figuur van rechtse huize. Volgens hem « heeft afschrikking alleen maar effect als men de vijand duidelijk laat weten dat wij klaar staan om deze te gebruiken ».

Maar deze visie wordt nu fiks tegengesproken. In een studie van een vijftigtal pagina’s, eind juli dit jaar gepubliceerd met als titel « Asia’s Future at a Crossroads:A Japanese Strategy for Peace and Sustainable Prosperity », waaraan bij mijn weten alleen het Franse dagblad Le Monde aandacht heeft besteed, heeft een tiental onderzoekers onder leiding van professor Yoshihide Soeya, (universiteit Keio) en professor Mike Mochizuki (universiteit George Washington), Tokyo opgeroepen een meer realistische politiek te voeren. Deze benadering, bepleit door auteurs die niet of nauwelijks ervan verdacht kunnen worden te behoren tot een anti-Amerikaans links, staat in duidelijke tegenstelling tot de oproepen van rechts om de afschrikkingscapaciteit van het westerse kamp tegen China te versterken.

« Japan moet niet zomaar de lessen van de Russische invasie in de Oekraïne op Azië projecteren, » laten de auteurs weten. « In plaats van blindelings de Verenigde Staten te volgen in hun overreageren wat betreft de Chinese « dreiging », moet Japan de spil worden van een coalitie van kleinere naties in de regio en zo via een autonome diplomatie proberen de rivaliteit tussen Peking en Washington te verminderen. Met het doorgaan op de weg van confrontatie, loopt de regio risico om in een tragedie te belanden waarin Japan één van de eerste slachtoffers zal zijn. »

De auteurs juichen de ontwikkelingen wat betreft de defensie-capaciteiten toe, maar zijn van oordeel dat de werkelijke defensie-capaciteiten van Japan over 5 jaar nog altijd onvoldoende zijn om zichzelf te verdedigen. Yoshihide Soeya: « De Verenigde Staten vullen dit tekort op en Japan zal daardoor wat meer afhankelijk van Washington zijn. »

Meer dan op vrede door afschrikking leggen de auteurs het accent op samenwerking en overleg tussen Japan en de landen die haar waarden delen (leden van de Vereniging van de Naties van Zuidoost-Azië, Australië, Zuid-Korea India, Nieuw-Zeeland) zonder zich overigens af te sluiten van anderen. « Japan moet, de mensenrechten en democratische principes verdedigend, de diversiteit van politieke systemen, de historische achtergrond en ontwikkeling van een ieder en de sociaal-culturele tradities erkennen, » aldus Mike Mochizuki. « Japan moet ervoor waken deze niet te gebruiken als middelen in de confrontatie met China met het risico Azië te verdelen. Hetzelfde geldt voor het begrip « Indische-Stille Oceaan », met het accent op vrije circulatie en veiligheid van zeewegen, op zich prima, maar als dit erop gericht is het continentale Azië buiten te sluiten, is dit contraproductief. » Volgens Yoshihide Soeya « wenst geen enkel land uit de regio onder het juk van China te vallen. De meeste nemen afstand van China en de Verenigde Staten, omdat zij hun nationale belangen willen beschermen. » China absorbeert 22% van de Japanse export, 25% van de Zuid-Koreaanse export en meer dan 30% van die van de Zuidoost-Aziatische landen. Meer verscheidenheid van partners tast niet of nauwelijks het economische en politieke gewicht van hun grote buurman aan.

Wat betreft de kwestie Taiwan zegt Yoshihide Soeya: « Er valt nauwelijks aan te twijfelen dat Xi Jinping de ambitie heeft het eiland en China te herenigen. Een hereniging door geweld is een catastrofe voor Japan. Japan moet haar standpunt verhelderen door ondubbelzinnig aan te kondigen dat het de onafhankelijkheid van het eiland niet steunt, zoals president Biden dat in december 2022 heeft gedaan, en Japan moet China laten zien dat het een veel betrouwbare partner is dan de Verenigde Staten. »

Voor de « haviken » in Tokyo betekent de nieuwe « defensie-strategie » dat Japan Taiwan te hulp snelt als het door China aangevallen wordt. Een extrapolatie van de tekst van deze « defensie-strategie » laat hierover geen twijfel bestaan: « De vrede en de veiligheid in de Straat van Taiwan zijn onmisbaar voor de veiligheid en de voorspoed van de internationale gemeenschap en Japan zal zich blijven inspannen voor een vreedzame oplossing van deze kwestie ». Op dit moment is « Sterven voor Taiwan » geen slogan die in Japan populair is.

De auteurs van « Asia’s Future at a Crossroads » hopen dat een versterkt overleg de regionale geopolitieke spanningen doet verminderen. Dat veronderstelt dat Japan neigt naar een grotere diplomatieke autonomie door een versterking van zijn banden met Azië, maar ook met de Europese Unie, ten einde zich te bevrijden van het obsederende « tête -à-tête » met de Verenigde Staten, waarvan de onvoorspelbaarheid wat betreft het respect van veiligheidsovereenkomsten zijn leiders altijd heeft verlamd. Japan zou ook toenadering kunnen zoeken tot Frankrijk en Duitsland, die zich altijd hebben verzet tegen de logica van machtsblokken.

De vroegere Japanse minister van buitenlandse zaken, Fumio Kishida, die nu premier is en als gematigd wordt beschouwd, is zich zeker bewust van de door de auteurs van de studie opgeworpen problemen. Aan het hoofd van een minderheid binnen de democratische liberale partij moet hij volgens Yoshihide Soeya evenwel voorzichtig omgaan met een invloedrijk rechts geobsedeerd door de herovering van de « vroegere grootheid van Japan ».

Geschreven in september 2023