Aarde en milieu

Civis Mundi Digitaal #139

door Jan de Boer

Op 12 september jongstleden werd een door de Wereldbank gesteund rapport over de gezondheidsgevolgen van de loodvervuiling gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift « The Lancet Planetary Health ». In 2019 stierven 5,5 miljoen volwassenen door hart- en vaatziekten veroorzaakt door blootstelling aan lood. Dat wil zeggen dat maar liefst 30% van de aan hart- en vaatziekten gerelateerde overlijdens veroorzaakt wordt door blootstelling aan lood, tot 90% in landen met een laag of gemiddeld inkomen. Een indrukwekkend getal, meer dan zes keer zoveel als vroeger werd aangenomen. En waarschijnlijk is dit cijfer nog veel te laag, omdat in de studie geen rekening is gehouden met overlijdens veroorzaakt door chronische nierziekten als gevolg van lood.

Lood was niet alleen verantwoordelijk voor 5,5 miljoen doden in 2019, maar heeft ook een grote impact op de ontwikkeling van de hersenen van kinderen. Op basis van de gegevens van 2019 mag aangenomen worden dat de schade aan de ontwikkeling van het IQ bij kinderen op wereldschaal beneden de vijf jaar 80% groter is dan voorheen werd aangenomen. In landen met een zeer arme bevolking zijn kinderen drie keer vaker het slachtoffer dan in landen met een laag of een gemiddeld inkomen.

In ontwikkelingslanden zijn de oorzaken van blootstelling aan lood veelvoudig: het recyclen van loodbatterijen, de winning van metalen, voeding, bodems, stof, water, verf, gebruiksvoorwerpen van gerecycled materiaal in de keuken, aardewerk, kruiden, cosmetica, speelgoed, elektronisch afval, kustmest…

Het gebruik van lood in brandstof – denk eens aan loodhoudende benzine – gedurende vele jaren heeft overal in het milieu loodvervuiling veroorzaakt, en die verdwijnt nooit. Lood heeft bovendien de eigenschap dat het zich in organismes ophoopt, die zich maar heel langzaam daarvan kunnen bevrijden.

Blootstelling aan lood heeft ook een niet geringe economische prijs. De studie schat dat deze op wereldschaal alleen al voor het jaar 2019 een bedrag van 6000 miljard dollar bedraagt, oftewel 7% van het BBP (bruto binnenlands product). Meer dan driekwart van deze kosten (77%) zijn gelieerd aan overlijdens door hart- en vaatziekten, de rest (23%) is gelieerd aan de verwachte lagere inkomens veroorzaakt door verliezen van IQ-punten.

Overheden moeten snel op dit enorme probleem reageren met wetgeving en aangepast volksgezondheidsbeleid. Je mag je ook afvragen wat de industriële verantwoordelijkheid is voor deze gezondheidsramp. Ik ben van mening dat de lood- en olie-industrieën voor het risico van het teveel aan hart- en vaatziekten minstens medeverantwoordelijk zijn. Meer dan veertig jaar is al bekend dat lood een belangrijke factor is bij hoge bloeddruk en met name bij ziekten van kransslagaders. Maar daar liggen de oliemaatschappijen – net als de tabaksindustrie, wat betreft de volksgezondheid en het milieu – niet wakker van. Zo hebben zij de verkoop van tetraethyllood inmiddels verplaatst naar landen met een laag inkomen, terwijl dit product in Europa en de Verenigde Staten verboden is. De Romeinen zeiden al: « pecunia non olet », oftewel: geld stinkt niet. En daar zijn ook de aandeelhouders van de oliemaatschappijen van overtuigd.

Geschreven in oktober 2023