Ondergang van de democratie in Nederland
Civis Mundi Digitaal #150
door Christiaan ten Damme
Overwegingen bij Prinsjesdag 2024
De bureaucratie heeft gewonnen in ons land.
Nu zelfs een ambtenaar minister-president is geworden, heeft de bureaucratie haar ultieme overwinning behaald.
De eigen mening over politieke zaken van deze ongekozen minister-president is onbekend.
Hij houdt vol dat hij is ingehuurd door alle vier de coalitiepartijen om een lijstje besluiten uit te voeren.
Zoals een goed ambtenaar betaamt.
In de afgelopen dertig jaar is de democratie steeds verder uitgehold.
De rechtspositie van ambtenaren is veel sterker dan die van politici, ministers zowel als kamerleden. Als een ambtenaar wordt ontslagen, krijgt hij een vergelijkbare positie op een ander ministerie.
Kamerleden lopen het risico niet te worden herkozen bij de volgende verkiezingen.
De positie van een minister eindigt als hij wordt afgezet door de Tweede Kamer. Denk aan de ministers en staatssecretarissen van Justitie die de een na de ander het veld moesten ruimen in het begin van deze eeuw omdat een vereist papiertje ontbrak, waarvan er eentje plotseling werd teruggevonden in een computer op het ministerie. Mirakelsgewijs.
Voordien was het al een minister van binnenlandse zaken die vanwege een declaratiebonnetje – dat achteraf perfect in orde bleek – thuis kwam te zitten.
Talloze onopgeloste affaires
• Ambtenaren van het ministerie van financiën gebruiken bij de afwikkeling van de kindertoeslagenaffaire het argument dat hun computersystemen niet compatibel zijn en dat het daarom heel lang duurt om een individuele zaak zorgvuldig uit te zoeken. En dan het personeelsgebrek natuurlijk.
• Of – zoals bij de afhandeling van de schadevergoeding van de verzakking van Groningen – komt er elke paar jaar een nieuwe manier om de problemen nóg beter op te lossen, waardoor het allemaal weer langer gaat duren. Of de burger moet onbetaalbare juridische procedures aanspannen.
• De captain of industry die was aangetrokken om de corona-uitbraak te managen, hield het aan het eind van zijn termijn verder voor gezien, omdat het niet mogelijk bleek een pandemie te bestrijden met ambtenaren.
Democratische controle
De journalistiek klopt niet-bestaande tegenstellingen op om bij het publiek de indruk van spanning te creëren om zo de kijkcijfers te verhogen, maar laat de werkelijke macht zonder noemenswaardige controle terzijde.
Kamerleden krijgen soms de informatie waar ze recht op hebben, in hoofdzaak zwartgemaakt toegestuurd om ambtenaren te ontzien.
De kiezer, die ziet dat de regering onmachtig is de talloze affaires op te lossen, doet verwoede pogingen het tij te keren door te stemmen op nieuwe politici die beweren de zaak los te willen trekken met als resultaat dat onervaren politieke partijen het grootst zijn geworden en dus het land moeten zien te besturen, terwijl ze elkaar niet vertrouwen. Daardoor is er een ongekende hoeveelheid politiek onervaren ambtsdragers, die nog maar moeten beginnen met pogingen hun eigen ministerie in de greep te krijgen.
Nieuwste wapen
Het nieuwste wapen is de anonieme brief met beschuldiging van grensoverschrijdend gedrag. Zo is de efficiënte voorvorige kamervoorzitter – geliefd bij politieke vriend en vijand – binnen drie dagen uit de politiek verdwenen. Ze zou voorzitter worden van de parlementaire onderzoekscommissie naar de politieke behandeling van de corona-uitbraak.
Het laatste slachtoffer is prinses Laurentien die de onoplosbare affaire van het ministerie van financiën op probeert te lossen door te luisteren naar de slachtoffers en te beginnen met hen te geloven. Zo kunnen zij en haar stichting in een individuele zaak tot een financiële schikking komen in één dag.
Eerst zou dit ongelijkheid creëren in de afhandeling. Toen zou de uitkomst te duur worden. Natuurlijk is dit systeem goedkoper dan dat van de ambtenaren, want wat is goedkoper dan in één dag klaar te zijn? Bovendien tellen de ambtenaren van Financiën de kosten van de juridische procedures niet mee, die behoren bij een ander departement.
Toen dit argument niet het gewenste effect sorteerde, kwam de anonieme brief uit de trukendoos.
Laten we zuinig zijn op mensen die proberen de bureaucratie in te dammen.
We hebben hen nodig.