De wetenschap beschouwd
Deel 1: Koppen in de wind

Civis Mundi Digitaal #151

door Erwin van de Pol

https://isgeschiedenis.nl/nieuws/koninklijke-hoogovens

Mijn verstand is gezond, mijn hersens zijn dat niet. Ik heb de ziekte van Menière. Bij een aanval gaat letterlijk het licht uit, je ziet flarden en je kunt niet meer lopen doordat je evenwichtsorgaan ontregeld is en je hersens verwart. Je kan in paniek raken en daar zijn pillen voor die je permanent bij je hebt. Ik heb ze nog nooit gebruikt, kwestie van gezond verstand. De aanvallen nemen ook af als je ouder wordt, ik heb er al een tijd geen last meer van. Dus dat is een zorg minder. Dat is omgekeerd bij de ziekte van Parkinson, die verergert naarmate de jaren verstrijken. Die kwaal heb ik ook. De hersens sturen je lichaam steeds minder goed aan. Maar je kunt nog wel denken, kwestie van gezond verstand.

In Frankrijk noemen ze het de boerenziekte. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat contact met bestrijdingsmiddelen bijdraagt aan de ontwikkeling van Parkinson. Dat die pesticiden niet goed zijn om in te ademen…, ik zou zeggen een kwestie van gezond verstand.

Feit is dat ik bepaald niet ben opgegroeid in een agrarische omgeving. Wel één die blijkbaar wetenschappelijk onderzoek stimuleert. Op ons IJmuidense balkon kwamen regelmatig door hoogovens uitgestoten, zeg maar uitgeschoten, vuistdikke stukken erts neer. Mijn buurjongen raakte er door gefascineerd en is nu hoogleraar recycling. Ik vroeg hem ooit waar hij zich mee bezig hield. “Weet je nog die hoogovenslakken die op ons balkon terecht kwamen?” En daarna legde hij uit dat hij zich ontfermt over dat soort niet-recyclebare zaken om die toch een nieuwe toekomst te geven. Kwestie van gezond verstand.

En wacht even, Hoogovens,  zou dat een relatie hebben met Parkinson? Er is niets bewezen. Op de lijst van ziektes met een relatie met de uitstoot van TATA Steel zijn we Parkinson nog niet tegen gekomen. Kwestie van gezond verstand om even af te wachten tot er onderzoek is gedaan. Zal er ongetwijfeld komen. Wat ik wel weet is dat de situatie rond TATA ook zo uit de hand gelopen is, omdat de betrokken omgevingsdiensten onvoldoende samenwerken. Want ondanks die twee chronische ziektes werk ik nog. Mijn verstand is gezond. En de hersens sleep ik er wel bij.

Wat zou dan de oorzaak van mijn Parkinson kunnen zijn? Of iets waar is, moet een wetenschapper eerst onderzoeken en bewijzen. Twee hypotheses voor onderzoek op basis van intuïtie.

De Lange Nieuwstraat in mijn geboorteplaats is een naoorlogse planningsblunder. Ontworpen door architect Dudok die na de oorlog dacht: “De boel is door de Duitsers opgeblazen, IJmuiden ligt aan zee, laten we het centrum geinig maritiem herbouwen in de vorm van een anker.” De as van dat verwezenlijkte anker, de Lange Nieuwstraat, ligt qua windrichting pal op zee. Foutje van Dudok, die woonde in ’t Gooi. Zodoende draait een koude wind uit zee over strand en duinen naar beneden richting het tochtgat de Lange Nieuwstraat.

En dan. We laten de fantasie even gaan. Evenwijdig daaraan waait een wind tussen de pieren langs de zuidkant van TATA, wordt daar verwarmd door het koelwater van de fabrieken, passeert de vier zeesluizen en krijgt de kans aan land te komen door, zoals we weten volgens de Wet van Buys-Ballot, een afwijking naar rechts op het noordelijk halfrond en waait het anker cq de straat in. Daar voegen de warme en koude wind zich samen tot een mistral. Meteorologen spreken van de ventus Dudokis en de ventus fornacibus altus die culmineren in de typhon vianovalongaensis.

Alle flauwekul op een rijtje, terug naar de bewezen werkelijkheid. Als je na het fietsen thuis kwam in die Lange Nieuwstraat en een slok nam, voelde je keel als een stofzuigerzak met glas door het zand dat je had ingeademd. Amnesty International keek mijn gehele jeugd de andere kant op. Heb ik genoeg troep binnen gekregen om Parkinson te krijgen, uitgaande van gezond verstand?

Tweede hypothese. Op de lagere school voetbalden we elke pauze, waarbij wij uit liefde voor het spel iedereen omver liepen. Voetballen werd verboden. Maar het gezond verstand overwon. We ontwikkelden een systeem van kopwedstrijdjes in teams van drie met een paar slimme spelregels. Bijna drie jaar lang hebben mijn vriendjes en ik dagelijks fanatiek gekopt, terwijl onze hersenen in de groei waren. Neuropsycholoog Michael Lipton ontdekte na jarenlang scannen van de hersenen van amateurvoetballers dat voetballers die vaker dan 1000 keer per jaar koppen, een vergrote kans op hersenletsel hebben. Komt mijn Parkinson daarvan? Ik zeg niks over gezond verstand en wacht op onderzoek.