Civis Mundi Digitaal #152
Het begrip “planetaire gezondheid”, dat wil zeggen de nauwe verbanden die de gezondheid van ecosystemen met die van menselijke samenlevingen verenigen, zijn moeilijk te kwantificeren, maar onmogelijk is dat niet. Dat is het geval met vernieuwend onderzoek gepubliceerd op 6 september in het journal “Science”, waarin de milieu-econoom Eyal Frank (universiteit van Chicago) aantoont dat de neergang van Amerikaanse insecten etende vleermuizen gepaard gaat met een verlaging van de agrarische productie en wordt gecompenseerd door een aanzienlijke verhoging van het gebruik van insectenbestrijdingsmiddelen. In ieder geval genoeg om de consequenties ervan op lokaal niveau inzake kindersterfte meetbaar te maken.
De schattingen zijn spectaculair. Het verlies van inkomen en productie van de landbouwers komt op een totaal van bijna 2,7 miljard dollar per jaar tussen 2006 en 2017 in 245 van de in de studie inbegrepen regio’s. Wat betreft het exces van overlijdens van nieuw-geborenen direct te wijten aan een overmatig gebruik van pesticiden: dat wordt geschat op 1300 doden in het geheel van de betreffende regio’s in de loop van dezelfde periode.
Voor zijn analyse heeft Frank gebruik gemaakt van een schrikwekkende epizoötie, die in 2006 in het noord-oosten van de VS verscheen en die vleermuizen treft. Een ziekteverwekkende schimmel veroorzaakt het “witte neussyndroom”, met als gevolg een abrupte neergang van het aantal vleermuizen: dat daalde binnen een paar maanden met meer dan 70%.
Gemiddeld genomen nam vervolgens het gebruik van insecticiden in de getroffen regio’s met 31% toe: de landbouwers compenseerden zo de door de vleermuizen aangeboden diensten wat betreft het elimineren van parasieten. Plaatselijk daalde het gemiddelde inkomen per vierkante kilometer met 28,9%. De bioloog Kris Wyckhuys (universiteit Queensland in Brisbane, Australië en de Academie van Landbouwwetenschappen, China): “Een dergelijke daling van inkomen in de landbouwbedrijven doet eraan herinneren dat de huidige “landbouwcrisis” deels haar oorsprong vindt in het slechte beheer van ecosystemen en dat de landbouwers dan hun toevlucht zoeken tot dure chemische productie en kiemdodende middelen om het snelle verlies van de functies van het ecosysteem tegen te gaan.”
En dat vindt ook zijn weerslag op het gebied van publieke gezondheid. Frank: “Het gebruik van insecten dodende middelen is één van de landbouw-chemische vervuilingen die dodelijke consequenties voor de gezondheid heeft. In het algemeen is de aanwezigheid van zulke middelen in watermonsters in heel de Verenigde Staten – ook ver van de landbouwbedrijven – veel groter in het productieve landbouwseizoen van april tot september, hetgeen een mogelijke blootstelling ook buiten de akkers doet veronderstellen.
Een zeer gevoelig gegeven inzake vervuiling is kindersterfte, dat frequent wordt gebruikt door epidemiologen als teken van besmetting van omgevingen: gemiddeld neemt zij gemiddeld toe met 8% in regio’s waar vleermuizen bijna uitgestorven zijn, oftewel in totaal meer dan 1300 doodgeboren kinderen in de 254 van de door de epizoötie getroffen regio’s in de periode van 2006-2017. “Dit onderzoek voegt zich bij een toenemend aantal studies dat stelt dat milieuvervuiling in het algemeen en pesticiden in het bijzonder negatieve consequenties hebben voor nieuw-geborenen”, schrijven Ashley Larsen (universiteit van Santa Barbara, Californië), Dennis Engist en Frederik Noack (universiteit van Brits-Columbia, Canada) in een door “Science” gepubliceerd commentaar.
Om het causale verband tussen de neergang van vleermuizen, het toegenomen gebruik van insecticiden en de verhoogde kindersterfte aan te tonen, heeft Frank niet alleen rekening gehouden met mogelijke verwarrende factoren als het weer, maar hij heeft ook gebruik gemaakt van statistische technieken om deze “natuurlijke ervaring” virtueel te controleren.
“Het betreft een vernieuwende benadering,” aldus de bioloog Francisco Sanchez-Bayo, universiteit Sydney, die niet aan deze studie meegewerkt heeft. Kris Wyckhuys: “Het is een studie die concrete bewijzen levert van de negatieve impact op de menselijke gezondheid van de neergang van de biodiversiteit in landbouwbedrijven.”
De studie van Frank staat niet stil bij de oorzaken van de gigantische doorbraak van het witte neussyndroom in Noord-Amerika sinds 2016. Voor zover wij weten is de komst van een al heel lang in Europa aanwezige ziekteverwekkende schimmel in Amerika de belangrijkste oorzaak van de ziekte. Onderzoekers publiceerden evenwel in 2013 een studie die aangeeft dat zeer waarschijnlijk het massale gebruik van insecten dodende neonicotinoïden sinds 2004 in Noord-Amerika een belangrijke rol heeft gespeeld bij de snelle verbreiding en de kwaadaardigheid van de ziekte door het verzwakken van het immuunsysteem van de vleermuizen. Een in 2018 gepubliceerd rapport van de Canadese “Wildlife Federation” ondersteunt deze veronderstelling van een aaneenschakeling van oorzaken en consequenties aangegeven in het werk van Frank: een vrijwel perfecte vicieuze cirkel.
Geschreven in oktober 2024