Deel 2: Waarom verandert er weinig?

Civis Mundi Digitaal #152

 

De Deep State blijft een hardnekkige tegenhanger van de openbare democratische staat in een gepolariseerd gespleten land

De volgende hoofdstukken geven een antwoord op deze vraag en wat er wel kan veranderen. De rijke bovenlaag heeft het voor het zeggen en veel Amerikanen hopen rijk te worden volgens de ‘American Dream’, die als ideologie van de rijken ook door veel armen wordt omarmd, maar zelden zo werkt als gedroomd. Dat schiet dus niet op. Internet en de informatiemaatschappij leken een groot veranderingspotentieel te bieden, maar zijn als het ware gekaapt door Big Tech, die de dienst uitmaakt en internet mobiliseert ten gunste van bedrijven en het grote geld. Schrijnende ongelijkheid is intact gebleven en eerder versterkt dan verminderd. De (machts)structuur van de maatschappij is niet wezenlijk veranderd maar veeleer geconsolideerd, met Big Tech als paradepaard van de machtselite in plaats van een egaliserende en hervormende factor.

Veranderingen in het neoconservatieve kant van bijv. de Tea Party beweging veranderen ook niet veel, behalve het aantreden van Trump. De voorgestelde vermindering van belastingen en overheid lijkt vooral in het voordeel van de rijken. De Deep State vaart er wel bij, zolang het Militaire-Industriële Complex niet gesnoeid wordt. Trumps autoritaire populisme en retoriek en zijn protectionisme maken misschien eerder de invloed van de Deep State groter dan die van de VS als democratische natie. Emotie en commotie lijken haaks te staan op de beredenerende rationele bestaanswijze van de bureaucratie van de Deep State en haar geledingen. Zolang geld en macht zichtbaar en onzichtbaar regeren heeft zij geen gevaar te duchten. Revolutie en chaos blijken echter zelden in het voordeel van de elite, leert de geschiedenis en leiden meestal tot een andere elite. Het volk is meestal de dupe. Toch komt Lofgren met alternatieven. Of deze haalbaar zijn hangt af van de collectieve steun die zij krijgen. 

https://quotesoftheday.org/american-dream-quotes/ Als je maar had genoeg werkt... 

De Amerikaanse ideologie van de rijken

Deze hangt samen met de ‘American Dream’: van krantenjongen tot miljonair. Je kunt het maken als je maar zijn best doet en hard werkt. De keerzijde is: “als je niet rijk bent, is het je eigen schuld.” Armoede vloeit voort uit eigen tekortkomingen. Een begeleidende verschijnsel is de “verering van rijkdom”.  (p126,127) Dit heeft protestantse puriteinse wortels zoals Max Weber laat zijn in De protestantse ethiek en de geest van het kapitalisme. Succes en rijkdom is een teken van uitverkiezing.

De verering van rijkdom nam echter wereldse en onethische vormen aan. In tientallen landen werden staatsgrepen en invasies uitgevoerd om Amerikaanse investeringen te laten renderen, onder (para)militaire bescherming, zoals gepensioneerd generaal Smedley Butler treffend verwoordde: “ik besteedde de meeste tijd als [militaire] spierbundel voor Big Business”. (Zie de bespreking van Ganser in CM 151)

Reeds bij de Eerste Wereldoorlog waren er financiële redenen. “Bankiers samen met de munitie-industrie [DuPont] zetten president Wilson onder druk om in de oorlog te interveniëren." (p130) Wall Street had er belang bij en had erin geïnvesteerd. 

“New Deal was de eerste omvattende poging om Wall Street te temmen... Tot de jaren 1970 was het veeleer de dienaar van de Amerikaanse economie dan de meester ervan.” Dit was gunstig voor de middenklassen. Na de jaren ’70 werd regulering van Wall Street losgelaten ten gunste van de vermogenden. Het neoliberalisme en het door de staat met privatisering en dereguleringen ondersteunde vrije markt kapitalisme werd de leidende ideologie na het debacle van het communisme, dat ook zijn schaduw wierp op het socialisme en de sociaaldemocratie.  

De bankencrisis van 2008 die in het verlengde daarvan ligt, bracht geen ommekeer en hervorming zoals bij New Deal. De banken werden overeind gehouden met  honderden miljarden aan belastinggeld van de burgers. Het voorstel werd min of meer afgedwongen door Minister van Financiën Paulson, voormalig topbankier van Goldman Sachs, en directeur van de FED Bank Ben Bernanke. Het laat zien “hoe Wall Street het besluitvormingsproces heeft geassimileerd en buitgemaakt in de hogere kringen van de regering”. (p136)

Lofgren wijst op de overeenstemming tussen “Wall Street en ‘War Street’.” Als de angst groot genoeg is, rechtvaardigt deze preventieve maatregelen tegen iedereen die een dreiging is.” Behalve als deze superrijk is, “too big to fail” of “too big to jail”. “De grote banken werden overeind gehouden... zonder fundamentele herstructurering, net zoals het Militair-Industriële Complex de oorlog kreeg waar zij naar hunkerde.” (p138)

Malafide bankiers glippen door de mazen van de wet, terwijl kruimeldiefjes worden gevangen en opgesloten en zo hun criminele loopbaan beginnen. “Er is een wet voor de rijken en een andere voor het gewone volk... Misschien staan de ‘big shots’ boven de wet. Lofgren wijst op een “toenemend ongelijke justitie” en “tweedeling van de wet.” Arme mensen kunnen zich niet of nauwelijks verdedigen, evenmin als buitenlanders en rechtenlozen. (p141,143,145) Marteling van vermeende terroristen wordt toegestaan. Gevangenissen zijn geprivatiseerd tot winstgevende ondernemingen waar gevangenen worden uitgebuit en op rantsoen gezet om winsten te vergroten.

Bedrijven worden door de wet begunstigd. Ze mogen onbeperkt politici financieren, op grond van de wet van vrije meningsuiting, waarbij geld verstrekken geldt als ‘free speech’, als de manier van spreken en meningsuiting van bedrijven. Een gezochte legitimering en argumentatie van de Supreme Court. 

In rechtszittingen van privépersonen tegen bedrijven worden bedrijven vaak begunstigd: “business prerogatives must prevail... De zogenoemde [neoliberale] recht en economie beweging van de jaren 1970 veroverde met behulp van stichtingen van bedrijven en rijke individuen de rechtenfaculteiten van de natie [...waardoor] laissez faire economie zich vermomt als rechtstheorie.” (p152,153)

Het Congres steunt bedrijven. Congresleden zijn vaak uit het bedrijfsleven afkomstig en worden gesponsord door bedrijven. Het Congres lijkt steeds meer een “symbolische instelling" te worden [zoals het koningschap]. Het lijkt vaak een politiek theater waarbij beslissingen worden uitgesteld tot na de volgende verkiezingen om geen risico te lopen en herverkiezing aannemelijker te maken. De werkelijke macht lijkt verschoven naar andere groeperingen die deel uitmaken van de Deep State, waaronder grote bedrijven inclusief nieuwkomers van Big Tech. 

Het enorme bolwerk van de NSA https://flippy-ai.com/definitions/8495/national-security-agency 

Silicon Valley en de surveillance van de National Security Agency

Over Big Tech is eerder beschreven in CM 124, 127 en 151 (Ganser Deel 2). Ook voor andere thema’s van Lofgren zijn eerder aan de orde gekomen. Wat valt hier nog aan toe te voegen? Lofgren benadrukt de nauwe relatie tussen Big Tech en de National Security Agency (NSA) die zich bezighoudt met surveillance en daarbij “volkomen afhankelijk is van Silicon Valley voor de noodzakelijke technologie”. (p166) Te vergelijken met de afhankelijkheid van het leger van wapensystemen.

Omdat niet alle incidenten kunnen worden voorzien en voorspeld, zijn er steeds meer data nodig en steeds meer inmenging in het privéleven. Maar “in de zes maanden die leidden tot de terroristische aanval, was er overvloedige evidentie die erop wees dat er een aanslag in het verschiet lag: “het systeem knipperde rood’’, zoals de 9/11 Commissie toegaf. Het falen om de aanvallen te anticiperen was primair een beleidsfout van leidende functionarissen, onder hen de president, wiens gedrag...grensde aan gewilde nalatigheid... Falen aan de top wordt zelden toegegeven... werkbijen bij de instanties kregen de schuld”. Het leidde tot “de onverzadigbare honger naar data verzamelen van de NSA” en “kromme frasen als Total Information Awareness... erg verleidelijk voor mensen met een autoritaire mind-set die smachten naar Zeus-achtige macht... ‘De NSA is verslaafd aan data... Data is macht’,“ volgens voormalig medewerker Thomas Drake (p168-170) Het leidde tot overtreding van het vierde amendement van de Grondwet. “Dit verbiedt onredelijke huiszoekingen en inbeslagnames. Daarnaast stelt het eisen aan de afgifte van bevelschriften: deze moeten worden afgegeven door een rechter, gerechtvaardigd door een aannemelijke oorzaak... en moeten een specifieke beschrijving inhouden van de te doorzoeken plaats...” (Wikipedia)

Lofgren gaat verder in op het verschijnsel van de terugslag (blowback) die ook gold voor de bewapening van terroristische groepen (tegen de toenmalige Sovjet Unie en tegen president Assad van Syrië) die later terugsloegen. Zo leidt surveillance met cyber-implantaten van de NSA tot grotere toegankelijkheid voor cybercrime, die daarvan gebruik kan maken als ingangen om een systeem te hacken. “Het maakt ons allen meer vatbaar voor hackers en andere regeringen die inbreken in onze datacentra en netwerken... Anderen kunnen de implantaten overnemen en gebruiken”. (p171,172) De samenwerking van de NSA met Big Tech heeft bedenkelijke aspecten en wordt niet toegegeven. Problematische kanten worden ontkend, het zou allemaal binnen de wet zijn.

“Bedrijven spioneren ook.” Ze verzamelen alle data die ze kunnen krijgen, zoals in genoemde besprekingen naar voren kwam. Onze data worden verkocht en verhandeld en zijn niet ons eigendom. We kennen het bereik niet van samenwerking van inlichtingendiensten met commerciële dataverzamelaars aan wie we onze persoonlijke gegevens toevertrouwen. Waar dit toe kan leiden is reeds voorzien door schrijvers van dystopieën, zoals George Orwell en anderen die behandeld zijn in de serie van Maarten Rutgers daarover. 

“De [neoliberale] Washington consensus: financialisering, uitbesteden, privatisering, deregulering en verhandelen van arbeid in geldwaarde (commodificatie).” Wat goed is voor Amerika, vooral voor bedrijven. is goed voor de wereld 

Personeel en beleid

Er is reeds opgemerkt dat er een opmerkelijke continuïteit is van personeel onder verschillende presidenten. Medewerkers zijn vaak vatbaar voor “peer pressure, groupthink en confirmation bias,” dus bevestiging van hun vooringenomen gezichtspunten. Lofgren geeft Defensieminister Donald Rumsfeld als voorbeeld, die al stafchef was onder president Ford, “een lopend vacuüm van menselijke empathie”. Hij noemt meer functionarissen met een langdurige loopbaan. Andere algemene kenmerken van topfunctionarissen zijn “gebrek aan [zelf]reflectie over wat men eigenlijk aan het doen is... zelfverzekerdheid... hoogmoedige incompetentie, de narcistische gewoonte om de wereld te zien als een arena om macht en glorie te verwerven in plaats van een plaats om pragmatische problemen op te lossen... De Deep State wordt geoptimaliseerd om...macht, geld en loopbaanzekerheid te verwerven.” Het merendeel van de functionarissen loopt als een zwerm papegaaien achter de leidende figuren aan “allemaal krijsend op dezelfde toon”. (p179-181)

Carrièremogelijkheden worden gekenmerkt door een open deur tussen bedrijven en regering. Het hangt samen met de neoliberale “Washington consensus: financialisering, uitbesteden, privatisering, deregulering en verhandelen van arbeid in geldwaarde (commodificatie).” Dus met een politiek die wensen van banken en bedrijven behartigt om maximaal winst te maken zonder regulering. Wat betreft buitenlands beleid noemt Lofgren: “dwingende diplomatie [met geweld]... en het recht om met moeite verworven internationale normen van beschaafd gedrag te negeren, zoals het verbod op marteling.” (p184)

Lofgren spreekt verder van een patronagesysteem waarbij loyaliteit en politieke betrouwbaarheid een belangrijker factor is dan competentie, “verdedigen van de politiek van de patroon... Aanstellingen zijn op de eerste plaats gebaseerd op loyaliteit en op de tweede plaats op deskundigheid.” (p190,191) Hij vergelijkt het met de Nomenklatura, de functionarissen die de sleutelposten bezetten in de voormalige Sovjet Unie, maar dan minder formeel.

Verder wijst hij op psychologische studies die een hogere mate van psychopathie onthullen onder bedrijfsdirecteuren. Hij neigt ertoe dit te extrapoleren naar de Deep State met Rumsfeld als voorbeeld, die een boeket bloemen de vuilnisbak inwierp dat hij kreeg van zijn staf toen hij minister werd, “om te laten zien wie de baas was”. Gebrek aan empathie, parasitaire relaties en antisociaal gedrag noemt hij als kenmerken, naast “het onvermogen om sociale normen te internaliseren”.  (p201)

Men zegt dat Washington niet het echte Amerika is. Een peiling van Amnesty International vond “dat 45 procent van de Amerikanen geloofde dat marteling te rechtvaardigen is op grond van openbare veiligheid, een significant hoger percentage dan in ieder ander land in wat gewoonlijk de beschaafde wereld wordt genoemd.” (p202) Sommige leidende figuren lijken een groteske  weerspiegeling van het eigen gelaat van veel burgers. 

https://www.bleedingheartland.com/2023/05/07/how-the-tea-party-paved-the-way-for-trump-and-maga/

De Tea Party keert zich tegen belastingen en overheidsuitgaven maar laat militaire uitgaven intact 

Een land met veel armoede en een enorm leger

Is Amerika een arm land? vraagt Lofgren zich af. Het staat op de lijst van industriële landen onderaan wat betreft economische gelijkheid, sociale mobiliteit en armoedebestrijding. Ook de gezondheidszorg en de levensverwachting van velen laat ernstig te wensen over en is minder dan in Europa en Japan. De infrastructuur is verwaarloosd ten gunste van het leger. De slogan America First gaat voor veel gebieden niet op, behalve op het gebied van militaire uitgaven en betrokkenheid bij staatsgrepen en oorlogen. Ook wat betreft het aantal gevangenen staat de VS op de eerste plaats. En het aantal neemt nog steeds toe. Er worden veel stadions gebouwd met gemeenschapsgeld om het publiek te vermaken. “De financiële voordelen komen bijna uitsluitend toe aan de rijke franchise eigenaars.” (p211)

“Het militair-industrieel complex genereert banen,” wordt gezegd. Maar “dollars bestemd voor wegenbouw, gezondheidszorg of onderwijs scheppen meer banen dan dollars voor Pentagon wapens... De tegenstelling tussen de macht en majesteit van de Deep State en de achteruitgang van publieke diensten en infrastructuur... wordt bevestigd door een stedentour”. Het contrasteert met de 500 miljard voor de missie van de VS in Afghanistan. (p215)

De Deep State laat zich echter niet gemakkelijk veranderen en wordt beschermd door surveillance, wapens, geld en macht, misleiding van het volk en onvermogen om te leren van mislukkingen die telkens worden herhaald in steeds andere landen met desastreuze gevolgen in Irak, Libië, Afghanistan, Syrië. 

https://www.prri.org/research/religion-tea-party-2010/ 

De neoconservatieve reactie van de Tea Party vormt geen bedreiging voor de Deep State

De neoconservatieve Republikeinse Tea Party Movement van 2009 veranderde weinig en was vooral een reactie tegen het presidentschap van Obama. Men wilde federale overheidsuitgaven terugbrengen en richtte zich onder meer tegen de publieke gezondheidszorg van Obamacare. Lofgren typeert het als "antidemocratisch populisme” met retoriek wat betreft “real Americans”, die “in het algemeen betrekking hebben op witte, steeds oudere wonend in meer landelijke segmenten van de stemgerechtigde bevolking”. Hij noemt het ook “plutocratisch populisme”, omdat het “verering van individuele rijkdom” behelst, de macht van het geld. (p219,221)

Donald Trump sluit aan bij de retoriek van deze beweging. “Zij handelen als een politiek theater en als lokaas voor de media... Ondertussen worden de fundamentele sociale kwesties onder het tapijt geveegd, zoals: Wie krijgt wat? Hoe gezond is onze democratie in een tijd van toenemende economische ongelijkheid? Wat zijn de grenzen van de militaire macht van de VS in het buitenland? De Tea Party pakte de megafoon en herhaalde luid en doordringend zijn ontspoorde thema’s en maakte een intelligent debat en het zoeken naar constructieve oplossingen een dwaze opdracht.” (p225)

“De business elite had geen probleem met... de Tea Party... Als er iets is dat de Deep State nodig heeft, is het de stille, ononderbroken geldstroom en het vertrouwen dat de dingen zullen gaan zoals ze in het verleden gingen.” De kiezers werden door de oppositie van de Tea Party voornamelijk afgeleid van de agenda van de Deep State, die zijn continuïteit niet bedreigd zag. De National Security Agency werd echter wel beperkt door een meerderheid in het Congres in het verzamelen van gegevens van Amerikaanse burgers. Toch nog iets constructiefs. (p226,228)

De helft van de Tea Party congresleden “nemen de bijdragen van lobbyisten in ontvansgt zoals andere leden. Ze begrijpen het principe van quid pro quo [voor wat hoort wat] en je hoeft de voordelen van je [wets]voorstel niet uit te leggen zolang de bank je check overmaakt. De andere helft... lijkt te geloven in wat ze zeggen.” (p231)

Het ziet er niet naar uit dat populistisch rechts een hervormingsgezinde coalitie met links steunt. Lofgren noemt het een “bastaardkind van het Amerikaanse bedrijfsleven, die de Tea Party heeft gesubsidieerd... De Tea Party kan de Deep State niet laten omvallen vanwege de afhankelijkheid van rijke donoren... en onvermogen tot coherent regeren.”. (p234,236) 

Bovendien heeft de beweging een irrationeel karakter, dat noodzakelijke compromissen tegenwerkt. Dit komt tot uiting in “de gevaarlijk ongezonde kandidatuur van Donald Trump... de logische culminatie van niet alleen de giftige ideologie van de Tea Party, maar de dieperliggende trends in de bredere Republikeinse Partij... Een opslagplaats voor onvrede met de status quo, maar het kan weinig anders doen dan de Deep State een tijdelijk storend ongemak verschaffen.” (p236) 

veranderingen beginne met ‘early adopters’. Anderen volgen https://www.onderzoekvrijegeest.nl/ 

Tekenen van verandering?

De Tea Party heeft weinig veranderd, maar heeft wel Trump in het zadel geholpen. Maar of hij veel heeft veranderd en kan veranderen, valt nog te bezien. Wezenlijke verandering komt zelden van invloedrijke personen, maar van het collectieve effect van talloze mensen. “Weinigen hebben de grootheid om de geschiedenis om te buigen, maar ieder van ons kan eraan werken om de gebeurtenissen een beetje te veranderen. Door deze talloze moedige daden wordt de geschiedenis vormgegeven,” aldus Robert F. Kennedy sr

Zijn er tekenen van verandering? Begint de constitutionele staat zich te herstellen met een Congres dat feitelijk verantwoordelijk is ten opzichte van de stemgerechtigden? “24 augustus 2013 verzetten Amerikanen zich sterk tegen interventie”. Destijds ook in het Midden-Oosten, in Syrië. “Als meer mensen beginnen te ontwaken uit de angstige en suggestibele mentale toestand die door 9/11 is opgewekt, dan is het mogelijk dat de de decennia lange taktiek van de Deep State om ’terrorisme’ te roepen niet langer de geconditioneerde Pavlov-reactie oproept.” (p237,238) 

Op 11 maart 2014 nam senator Dianne Feinstein het op tegen de martelpraktijken van de CIA, die door haar werden onthuld na onderzoek van de Senaat. Het roept vragen op in hoeverre het Witte Huis de CIA controleert. “CIA directeur  John Brennan, die had gezegd dat iedere senator die de CIA zou beschuldigen daarvan spijt zou krijgen, werd gedwongen een zeldzame verontschuldiging te verstrekken aan Dianne Feinstein... [Maar] President Obama uitte zijn volle vertrouwen in Brennan ondanks oproepen van senatoren voor zijn vervanging.” Hij gaf wel toe dat de regering had gebruikgemaakt van marteling... “Wij overschreden een grens.” (p242,243). Het is niet de eerste keer dat de CIA onder druk stond, zie Peter Dale Scott, besproken in CM 151. De CIA lijkt soms een kat met zeven levens.

Een ander teken van verandering is de reserve van het Hooggerechtshof tegenover de surveillance staat, die op bepaalde punten wettelijke ondersteuning vereist en beperkingen krijgt ter bescherming van individuele rechten en vrijheid. Verder keerde Silicon Valley zich met zijn batterij van advocaten tegen “herhaaldelijke inbraken van de NSA in systemen van de techbedrijven”. (p246) Big Tech lobbyt bij het Congres om de NSA te beperken en gaat data versleutelen en verzegelen om hun klanten te beschermen, die zij te vriend willen houden.

De relatie van Big Tech met de NSA is echter ambivalent, daar zij heeft samengewerkt met de NSA wat betreft surveillance. Er toont zich een trend naar meer persoons- en privacybescherming.

“Maar is dat genoeg? Kunnen deze voorlopige pogingen tot heroverweging genoeg momentum krijgen... om de loop van de nationale veiligheidsstaat te veranderen?... We zullen ook de diep ingebakken denkgewoonten van onze leidende klassen moeten veranderen en de manier waarop zijn naar de buitenwereld kijken.” (p249) 

De VS is niet groot genoeg om de hele wereld te kunnen beheersen
https://www.kijkmagazine.nl/nieuws/hoe-zitten-de-verenigde-staten-elkaar/ 

De confrontatie van de VS met de wereld’

De toekomst van Amerika is onzeker. Het kan zo niet veel langer doorgaan. “Grote naties hebben organiserende principes nodig. Doe geen domme dingen is geen organiserend principe,” zei Hillary Clinton. Maar het was jarenlang het organiserende principe van haar buitenlandse politiek als Minister van BZ onder Obama. “Force majeur” en achterbaks manoeuvreren met geheime operaties waren leidende principes. De Amerikaanse machtselite beziet de wereld in termen van zijn eigen belangen. Bij andere landen is dit niet toegestaan. Als zij een visie hebben die tegen de Amerikaanse visie ingaat worden zij als vijandig bestempeld.

De invasie van Rusland in De Krim werd scherp veroordeeld, anders dan de invasies van de VS in het Midden-Oosten. “Hij schept zijn eigen werkelijkheid, zijn eigen wereld, gescheiden van wat werkelijk is voor andere mensen,” zei minister van BZ John Kerry van Poetin. “De diagnose lijkt perfect van toepassing op Kerry zelf en de rest van het nationale veiligheidsestablishment in Washington... Kerry en Clinton zijn niet de ergste voorbeelden van deze tendensen.” (p252)

Er zijn politici die willen aansturen op een directe confrontatie met Rusland. “Dat de VS zich openlijk en in het geheim mengden met de Oekraïense  politiek... dreigt de VS en Rusland in een openlijk koude oorlog te drijven.” De huidige proxy-oorlog was toen nog niet begonnen. “Onze elites... houden niettemin vast aan het bijgeloof in de goddelijke bescherming van Amerika, zoals... Bismarck zei: “...Een bijzondere Voorzienigheid waakt over kinderen, dronkaards en de VS.” (p255) Desondanks waren de verloren oorlogen in Vietnam en het Midden-Oosten geen succes maar een harde les. Toch gaat men door als een man met een hamer die ieder probleem ziet als een spijker.  

De neoconservatieve golf van populisme van onder meer de Tea Party ging en gaat gepaard met "irrationeel emotionalisme... dat gewoonlijk vijandig staat tegenover het vrije onderzoek waarop wetenschappelijke vooruitgang berust... Zal het anti-intellectualisme de Deep State ondermijnen?” Het wordt gesteund door sponsoring van neoconservatieve politici. Ondergraaft de Deep State daarmee zijn rationele basis?

Het Militair-Industriële Complex, Big Tech en Wall Street zijn “wat Max Weber zou hebben beschreven als componenten van modernisering en rationalisering van het leven: systematisering, kwantificering en bureaucratisering van de gebieden die zij beheersen. Ze zijn alle afhankelijk van de vooruitgang van wetenschap en technologie, hetzij een nieuwe generatie van smart wapens... of het volgende algoritme, of meer commerciële data die Silicon Valley nodig heeft,”. (p259,260)

Lofgren wijst naar Duitsland dat tijdens de eerste decennia van de vorige eeuw de leiding had op het gebied van wetenschap en naar de islamitische wereld in de dertiende eeuw die Europa overtrof op medisch en wetenschappelijk terrein. Irrationele bewegingen zoals het nazisme en fundamentalisme hebben dit ondermijnd.

Het religieuze fundamentalisme tiert welig in de VS. Er wordt gerept van “een catastrofale oorlog in het Heilige Land die de wederkomst van Christus op aarde aankondigt” en steunt “agressieve militaire plannen in het Midden-Oosten” [...die] de vervulling van een bijbelse profetie zal uitlokken.” George W. Bush zei het in 2003 bij de invasie in Irak aldus: “Deze confrontatie is door God gewild, die dit conflict wil gebruiken om de vijanden van zijn volk weg te vagen voordat er een Nieuwe Tijd begint.” (p262,263)

Zal dit ook leiden tot extinctie van de Deep State? “Publieke en persoonlijke disfuncties van onze regerende instituties en de elites die ze beheersen, wijst op een systeem dat op lange termijn niet duurzaam is. In het licht van de geschiedenis is dit niet ongewoon... De normale manier waarop ontwikkelde machtsstructuren zichzelf proberen te handhaven is door hun wandaden te herdefiniëren als deugden en hun fouten als onschuldige missers die niet tellen op het scorebord [van de geschiedenis]... Het is de strategie van ontkennen en doorgaan. Maar dit kan zo niet doorgaan.” (p265) 

 Is er een alternatief?’

Lofgren plaatst degenen die verval tegemoet zien tegenover degenen die hervorming nastreven. Het gaat om verandering van instituties zoals banken, leger en onderwijs. “De Amerikaanse geschiedenis heeft veel voorbeelden van hervormingen die gebeuren omdat het publiek dit vraagt en zich niet het zwijgen laat opleggen.” (p266,267) Bijv. afschaffing van de slavernij, vrouwenkeisrecht, burgerrechten, New Deal.

Lofgren wijst op de samenhang van problemen op het gebied van economie, rechtvaardigheid, bedrijfsprivileges, oorlogen en plutocratie, de macht van het geld. Hij stelt de volgende maatregelen voor:

1. Privégeld uitbannen uit de verkiezingen. Geen financiering van verkiezingscampagnes meer.

2. Vermindering van het militaire complex en inlichtingendiensten en samengaande contracten 

3. Wegblijven uit het Midden-Oosten. “Interventies... met ruïnerende kosten hebben meer vijanden gecreëerd dan ons leger kan doden.” (p271)

4. Het vredesdivident investeren in verbetering van de binnenlandse infrastructuur. Dat kan veel banen opleveren.

5. Anti-trustwetten bekrachtigen, gericht tegen monopolievorming waardoor hogere prijzen kunnen worden vastgesteld en afgedwongen, bijv. voor medicijnen.

6. Hervorming van de belastingwetgeving. Herzien van belasting van bedrijven. Vermindering van belastingontduiking.

7. Immigratiepolitiek hervormen. “Het nationale belang behoort eerst voor te schrijven wat goed is voor onze eigen mensen. Amerika moet de wereld niet koloniseren met zijn militaire macht, maar de wereld moet ook Amerika niet koloniseren op verzoek van belanghebbenden van bedrijven die onze eigen burgers niet genoeg loon voor levensonderhoud betalen.” (p275)

8. Een ander systeem voor gezondheidszorg dat niet gebaseerd is op het laissez faire marktsysteem, maar meer effectief en minder kostbaar is, zoals in Europese (semi)overheidsinstellingen.

9. De status van rechtspersoon afschaffen voor bedrijven en ze niet als personen behandelen. Dit beschermt namelijk de verantwoordelijke directeuren door wandaden op het bedrijf af te wentelen [zoals bij Big Pharma, die de schadeclaims betaalt van schadelijke medicijnen]. Ook de belastingvoordelen van bedrijven herzien.

Deze maatregelen komen misschien utopisch over. ‘De VS is in een veel betere positie dan de Sovjet Unie ooit was, ondanks vele institutionele fouten en het geloof in ideologische mythen die ons vermogen belemmeren om de wereld te zien zoals hij is, en er verstandig en vredig in te leven. De weg naar een beter Amerika komt... als we “onszelf bevrijden” van versleten mythen en de angsten die eronder liggen, met de woorden van Abraham Lincoln.” Met deze oproep eindigt het boek.

Het laatste hoofdstuk opende met  een citaat van Founding Father Thomas Jefferson uit 1816: “Ik ben geen adviseur van frequente verandering in wetten en instituties. Wetten en instituties moeten echter samengaan met de vooruitgang van de menselijke geest.”

De verticale pijlen dienen te verandenen in hrizontale pijlen van beneden naar boven die verder gaan dan verkiezingen waar bij vooral collectieve emoties en ongenoegen bepalend lijken

Commentaar: circulerende elite(s) en het collectief

Aan het begin van deze bespreking staan puntsgewijs de thema’s van de hoofdstukken genoemd. De rode draad is de tegenstelling tussen de Deep State, Wall Street, het Militair-Industrële Complex en Big Bussiness, Big Banks en Big Tech en de bevolking, die vaak in armoede en onvrede leeft en weinig invloed op de politiek en het bedrijfsleven heeft, omdat de elite de macht heeft en vooral zijn eigen belangen behartigt. Hoe is dit te veranderen?

Het boek van Lofgren toont veel overeenkomsten met eerder besproken boeken, die we hier niet de revue laten passeren, en ook met de theorie van de circulatie van elites, besproken in CM 101. Zie bijv. het overzichtsartikel over de Amerikaanse machtselite en het collectief (bewustzijn). In de VS wisselen de Republikeinen en de Democraten elkaar af in de regering als circulerende elites, hoewel er ook continuïteit is van hoge functionarissen van beide partijen, vooral in de Deep State, zoals Lofgren en Peter Dale Scott toelichten.

Interessant is dat alle auteurs de rol van bewustwording en actie van het collectief benadrukken om tot verandering te komen. Hierbij zijn we geneigd rationele constructieve verandering en hervorming te onderscheiden van irrationeel emotioneel en polariserend verzet tegen mensen die anders zijn en anders denken, zoals bij het rechtse populisme. Lofgren noem het "antidemocratisch” en “plutocratisch populisme”. (p219,221) Dit is misschien functioneel als uitlaatklep, van gevoelens van onvrede maar zet weinig zoden aan de dijk. Regeren vraagt compromissen en samenwerking.

De alternatieve punten die Lofgren naar voren brengt zetten misschien wel zoden aan de dijk. Maar om te komen tot alternatieven is collectief inzicht en actie nodig. Zijn lijst kan nog verder worden uitgebreid, zoals in meer boeken naar voren komt die in Civis Mundi worden besproken. Een cruciale factor blijft de bereidwilligheid van een groot deel van de bevolking om constructieve veranderingen te bewerkstelligen. Dat vraagt inzicht en motivatie. Daartoe leveren de besproken boeken een bijdrage. De rol van de Deep State is herhaaldelijk naar voren gekomen. Het is zaak daartoe een tegenwicht te bieden. Ook bij de elite zijn mensen die constructieve actie willen en beseffen dat dit ook in hun voordeel kan zijn. Er zijn gemeenschappelijke belangen van de elite en de bevolking. We leven samen op één aarde, die zoals Gandhi zei, genoeg biedt om onze behoeften te vervullen maar niet genoeg voor onze hebzucht.