Midden-Oosten

Civis Mundi Digitaal #153

door Jan de Boer

Als inleiding op mijn gedachten over Israël en de Palestijnen wil ik het volgende zeggen: De belangrijkste taak van een staat is de bescherming van haar onderdanen. Deze taak is maar al te vaak doelbewust vergeten voor joodse onderdanen met, afgezien van de pogroms in (met name) de Oost-Europese landen en Rusland, als dieptepunt de genocide tijdens de Tweede Wereldoorlog door de nazi’s. De holocaust die het zionisme vleugels gaf, is dan ook mede de oorzaak van het ontstaan van de staat Israël.

Om de wreedheid van de sinds een jaar door Israël in Gaza gelanceerde aanvallen te relativeren, aarzelen veel mensen niet om de dood van tienduizenden burgers, vrouwen, kinderen en oude mensen voor te stellen als “collaterale schade”, die helaas altijd alle oorlogen vergezelt.

Terugslaan na de door de Hamas op 7 oktober 2023 gepleegde wreedheden was zonder twijfel noodzakelijk. Het stoppen van de vijandelijkheden van Hezbollah in het noorden, om de burgers die gedwongen waren naar elders in Israël te vluchten weer in staat te stellen naar hun woonplaats terug te keren, misschien ook. Maar zijn deze bloedbaden en bombardementen vergeeflijk? “Genocide” wordt er gezegd, “etnische zuivering” roepen anderen. De internationale justitie zal daar een uitspraak over moeten doen. Een voorzet is gegeven door het Internationaal Strafhof met de vervolging van Netanyahu. Aan de realiteit van de gepleegde bloedbaden en bombardementen valt overigens niet te twijfelen. Ik wil daaraan onmiddellijk toevoegen dat het Israëlische nationale verhaal de “Nakba”, het in 1948 verjagen van de Palestijnen van hun grond, “genegeerd” heeft: de Arabieren zouden zelf en alleen verantwoordelijk zijn voor hun ellende na het in 1947 weigeren van de verdeling van Palestina in twee onafhankelijke staten, en zij zouden uit eigen beweging hun grond verlaten hebben. In het begin was er deze ontkenning van de “Nakba”, en die duurt nog steeds voort.

De staat Israël heeft zeker duizenden overlevenden opgevangen van de Shoah, de “catastrofe” in het Hebreeuws, hetgeen bijgedragen heeft aan het sacraliseren van zijn statuut. Maar de Palestijnen hadden geen enkele rol in deze tragedie. Hun beschimping, hen zwart werd de algemene regel. Zij die waren gevlucht waren lafaards die men kon vergeten, van wie men de huizen kon inpikken en de grond bebouwen. Het lot van de Palestijnen die binnen de grenzen Israël bleven, was nauwelijks beter: zij werden nooit beschouwd of behandeld als de gelijken van de joodse Israëliërs.

Wat betreft het al gauw bezette Cisjordanië (de Westelijke Jordaanoever) en Gaza, deze werden een reservoir van goedkope, uitgebuite en verachte arbeidskrachten. Men zal zich gezien dit feit niet verwonderen dat de Israëlische veiligheidstroepen de capaciteiten van hun gekoloniseerden hebben onderschat en dat de aanval van 7 oktober hen heeft verrast. In ieder geval waren ze elders: in Cisjordanië, om de Israëlische kolonisten te beschermen. En bovendien waren er muren en hekwerken. Dat garandeerde toch veiligheid: wij hier en zij daar. Maar de muren en hekwerken gaven helaas niet die verwachte veiligheid. De scheiding deed de haat niet verdwijnen; het tegendeel was het geval. De aanval van 7 oktober vond haar brandstof in deze haat tegen joden, Israëliërs, tegen deze mensen aan de andere kant, deze bazen van de check-points, tegelijkertijd plunderaars, onderdrukkers en cipiers.

Van Israëlische zijde heeft de oude haat tegen de Palestijnen sinds 7 oktober zeer zeker een piek bereikt. Het tekort aan empathie van veel Israëliërs voor het lijden van de inwoners van Gaza is niet alleen het gevolg van massale binnenlandse propaganda en van bijbehorende desinformatie. Het is ook een ontkenning van de Palestijn als mens.

Is het overigens werkelijk menselijk dat deze vijand, die zijn eigen bevolking, zijn eigen nageslacht gebruikte en gebruikt als menselijk schild, deze moordenaar, deze brandstichter die op 7 oktober 2023 geen enkel medelijden had voor wie dan ook, vrouwen, kinderen en oude mensen inbegrepen? Welk beeld kunnen de Palestijnen van de Israëliërs hebben na 75 jaar ellende en twaalf maanden bloedbaden?

De joodse geschiedenis is doordrenkt van de angst voor de ondergang. De tragische ervaring van de genocide heeft daarbij sterk bijgedragen. Maar deze angst is veel ouder. Zij is bijbels, verpersoonlijkt door de absolute vijand Amalek, dit volk dat de Hebreeërs verraderlijk aanviel toen ze nog maar net uit Egypte vertrokken waren en waarvan Israël de plicht heeft zelfs de herinnering eraan uit te wissen. De angst is ook rabbijns: het huiselijk ritueel met Pasen herinnert er alle jaren iedere generatie aan “dat zij (onze vijanden) zich gereed maken om ons te vernietigen”. Wraak is, naast legitieme defensie, niet vreemd aan het judaïsme.

Voor veel Israëliërs, ook in de diaspora, is iedere vijand, iedere tegenstander, een zoon van Amalek. Maar het “Amalekiseren” van de vijand is niet voldoende. Het is nodig om hem van zijn menselijkheid te beroven, zoals de toenmalige Israëlische minister van defensie, Yoav Gallant, vanaf 9 oktober 2023 deed door te zeggen: ”Wij strijden tegen menselijke beesten en wij handelen daar ook consequent naar”. De van hun gezicht en hun individualiteit beroofde Palestijnen zijn niet meer dan een horde wilde beesten om te vernietigen. En wat deze woorden zeggen, zien we sinds een jaar in Gaza en elders.

“Alles is toegestaan tegen een vijand die niets menselijks heeft,” schreef de filosoof Daniel Bensaïd in 2010. Daaraan kan toegevoegd worden dat alles is toegestaan tegen een vijand die het bestaan van Israël bedreigt. De “uitroeiing” van Amalek is een plicht van de mensheid gericht op het beschermen van de door hem bedreigde mensen. Het is ook een joodse plicht, gericht op het redden van het joodse volk van de vernietiging.

De joodse traditie zegt echter ook het tegendeel daarvan en bevestigt de eenheid van de mensen. Heeft Abraham niet onderhandeld over de redding van Sodom als zich daar een paar “justes”, rechtvaardigen, bevonden? Heeft God zelf niet het zondige Ninivee (het huidige Mosoel in Irak) gered? Omdat het berouw toonde? En niet alleen daarom, maar ook omdat Ninivee was bevolkt met schepselen van God die zijn medelijden verdienden.

Niemand zal de door de Hamas en Israël begane gruwelijkheden vergeten, maar men kan 7 oktober niet eeuwig tegenover de rechtvaardige hoop op vrede stellen. Niemand zal de door Israël gepleegde bloedbaden in Gaza en de bombardementen in Libanon vergeten. Israël en de joden moeten hun deel van de weg naar vrede afleggen, net als de Palestijnen hun deel van de weg naar vrede. Twee staten? Thomas Mann heeft de ethiek die hen zou moeten gidsen perfect samengevat in “De Wet”, een tekst uit 1943, een leven van Mozes: “Je bent hier geboren en uit deze ouders. Je had ook elders geboren kunnen worden met andere ouders. Je zou paden hebben kunnen betreden die je niet kent, een taal kunnen spreken die je niet begrijpt, ten prooi vallen aan onheil waarvoor je nu je blik afwendt. Je zou de mens kunnen zijn die je veracht. Het leven is slechts een zaak van toeval. Maar het toeval schrijft ons plichten voor. Ween niet alleen om de jouwen. Beween ook de dood van de kinderen van je vijand. Zij zouden jouw kinderen kunnen zijn. En jij zou Amalek kunnen zijn”.

Geschreven in november 2024