Visser-Neerlandiaprijs 2018 van het Algemeen-Nederlands Verbond

Op 7 september jl. vond dit jaar de jaarlijkse prijsuitreiking plaats van de Visser-Neerlandiaprijs van het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV). Opgericht in 1895, maar in Nederland nog altijd weinig of zelfs helemaal niet bekend. In het laatste jaarverslag presenteert het ANV zich met deze tekst:

“Het ANV brengt Nederlanders en Vlamingen samen om elkaar beter te leren kennen, de belangstelling voor elkaar te vergroten en de samenwerking te verbeteren.”

In Nederland, zo wordt in dit verslag hierbij aangetekend, bestaat in het algemeen veel meer interesse voor wat ver van eigen Nederlandse bed is dan wat dichtbij is, i.c. onze zuiderburen. De grote onbekendheid van het ANV, hoewel al meer dan 110 jaar zich opwerpend als pleitbezorger van Nederlands-Vlaamse culturele samenwerking, is een teken aan de wand. In de strategienota Nederland van de Vlaamse regering van 31 oktober 2005 wordt Nederland op tal van terreinen als de meest prioritaire partner van Vlaanderen gepresenteerd. De reactie van de Nederlandse regering daarop was beschamend traag en terughoudend geweest. Zij zat met die Vlaamse liefdesverklaring kennelijk in haar maag. Kan het niet wat minder, leken de betrokken Nederlandse bewindslieden te denken. De Nederlands-Vlaamse culturele samenwerking is nooit een relevant punt van politieke discussie geweest. Nederland (d.w.z. Holland) is door en door Angelsaksisch georiënteerd.

De Visser-Neerlandiaprijs 2018 werd toegekend in de eerste plaats aan Raymond Noë, taalkundige bij de Taalunie, na een laudatio door de Nederlandse dichter des vaderlands, Ester Naomi Perquin, die voor Civis Mundi niet beschikbaar was, en daarna aan Wim Couwenberg, em. hoogleraar staats- en bestuursrecht en hoofdredacteur van Civis Mundi, na een laudatio door Geerten Waling, ingeleid door een kort antwoord op de vraag “Waarom die prijs?” door Frank Judo als secretaris van het ANV.

Naar aanleiding van die prijs overweegt het ANV een colloquium te organiseren over de cultureel gecorrigeerde markteconomie. Ecologische en sociale correcties zijn nu gemeengoed, maar de ruimte voor culturele correcties is niet bekend en al evenmin als zodanig benut. Dit is zeker een intrigerend thema. Maar wat daaronder te verstaan? Als het de bedoeling is de Vlaams-Nederlandse culturele samenwerking erbij te betrekken in de geest van het ANV, hoe verhouden beide zich dan tot elkaar in cultureel opzicht? Dat staat al lang ter discussie. Zo stelde een bekende Vlaamse historicus als Lode Wils dat Vlamingen en Nederlanders door een niet te overbruggen culturele kloof van elkaar gescheiden zijn. Dat werd in 1992 gesteld, en dat werd door de bekende Nederlandse sociaal-antropoloog Geert Hofstede nader onderbouwd in meerdere publicaties.

Hoe dichtbij, maar tegelijk hoe veraf, verzuchtte NRC Handelsblad-columnist J.L. Heldring na lezing van wat Manu Ruys over het reilen en zeilen in België schreef in zijn boek Achter de maskerade: over macht, schijnmacht en onmacht (1996). In deze lijn past ook wat de in België werkzame Nederlandse journalist Derk-Jan Eppink in zijn boek Vreemde buren (1998) berichtte over de cultuurverschillen tussen Nederland en zijn zuiderburen. Eppink heeft inmiddels zijn journalistieke ervaringen in België opnieuw en nu in een meer persoonlijke stijl te boek gesteld met als resultaat een nieuwe zeer lezenswaardige publicatie die bij Lannoo, Tielt verschenen is onder de titel: Avonturen van een Nederbelg. Een Nederlander ontdekt België (2004) waarin die cultuurverschillen weer met veel verve worden uitgemeten, zopas opnieuw bevestigd door de Vlaming Mick Matthys in zijn boek Belevenissen van buren over de grens.

Het artikel in dit verslag, waaraan we dit ontlenen, eindigt wel met de opmerking dat de cultuurverschillen tussen Nederland en Vlaanderen niet overdreven moeten worden. Na lezing van zijn laatstgenoemde boek rezen bij mij wel opnieuw vragen. Als de cultuurverschillen tussen Nederland en Vlaanderen of België zo geproblematiseerd worden als sinds de jaren negentig gebruikelijk is, wat valt dan te verwachten van het streven naar Europese eenwording dat zich uitstrekt tot steeds meer naties zelfs buiten het Europese continent, met niet alleen heel verschillende talen, maar in cultureel opzicht nog meer van elkaar verschillend dan Nederland en Vlaanderen? En hoe klaar te komen met onze multiculturele samenleving met zoveel verschillende culturele achtergronden in ons midden die we toch willen in onze samenleving willen integreren?

Laten we in dit verband ook niet vergeten dat er binnen Nederland eveneens cultuur- en mentaliteitsverschillen bestaan die in zekere zin te vergelijken zijn met die tussen Nederland en Vlaanderen. Eppink signaleert die ook en spitst die vooral toe op de verschillen tussen het westen, de randstad – het land van de grote monden en de betweters zoals Eppink dat westen typeert – en de rest van Nederland.

Wij publiceren hier achtereenvolgens, wat de laatste laureaat betreft:

Eerder verschenen artikelen

We besluiten dit verslag met een aantal eerder in Civis Mundi verschenen artikelen met betrekking tot de doelstelling van het ANV:

Mededelingen

Cartoons

Algemene informatie Civis Mundi